زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم استاد اسماعیل سعادت

 استاد اسماعیل سعادت، ادیب، زبان‌شناس، مترجم، عضو پیوستۀ شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و چهرۀ ماندگار جمهوری اسلامی ایران، در سال ۱۳۰۴ در خوانسار دیده به جهان گشود. تاریخ تولدش در قرآنی که به خط جد پدری‌اش نوشته شده است، نهم ربیع‌الاول ۱۳۴۴ق (پنجم مهرماه ۱۳۰۴ش) ثبت شده است.

دکتر حداد عادل دربارۀ «مقام علمی و ادبی» استاد سعادت می‌گوید: دربارۀ اسماعیل سعادت در سه بخش می‌توان سخن گفت: نخست دربارۀ خصوصیات اخلاقی و سپس دربارۀ مقام علمی و سه‌دیگر دربارۀ مدیریت او.

استاد سعادت مردی به‌غایت نجیب و محترم بود. او تجسم اخلاق نیک بود: آرام و بی‌هیاهو، بی‌تکبر و بی‌افاده، پرفایده و مؤدب و متین، کم‌گوی و گزیده‌گوی. در جلسات شورای فرهنگستان جز به‌ضرورت سخن نمی‌گفت. خیرخواه و مهربان بود؛ چنان که همگان از دست و زبانش آسوده بودند. هیچ‌گاه از او سخنی دالّ بر خودستایی شنیده نشد. من به اندازۀ درک و دریافت خود سخن خواهم گفت، نه به اندازۀ علم و دانش او:

تو را چنان‌که تویی هر نظر کجا بیند

به‌ قدر دانش خود هر کسی کند ادراک

سرانجام به مدیریت او می‌رسیم و دربارۀ اثر سترگ و ماندگار او که دانشنامۀ زبان و ادب فارسی است. یقیناً اگر اعتبار علمی و خصوصیات اخلاقی و مخصوصاً مدیریت سعادت نبود، امروز زبان فارسی صاحب چنین دانشنامه‌ای نمی‌بود.این مرد سالخوردۀ لاغراندام، که همۀ جثۀ او پوست و استخوان بود و هرگز کسی صدای بلند او را نشنیده بود، بار سنگین این تألیف را چنان با صبوری و هوشمندی بر دوش کشید که صد زبان از عهدۀ تحسین وی برنمی‌آید.

در پایان سعادت گوهری کمیاب و گران‌بها بود. هرچند کتاب‌هایی که از او به‌ جا مانده عموماً ترجمه‌های اوست، اما اگر شخصیت علمی و فرهنگی‌اش را در «مترجم بودن» خلاصه و محدود کنیم، حقاً در حق او جفا کرده‌ایم. او مردی فرهیخته بود و همان فرهیختگی بدو در کار ترجمه بصیرت می‌بخشید. چنین نبود که هرچه را پیش آید ترجمه کند؛ او می‌دانست چه می‌کند و چه می‌خواهد.

کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم استاد اسماعیل سعادت شامل ۲۲ مقاله از استادان و دوستداران و علاقه‌مندان این استاد گران‌قدر است. فهرست این مقالات عبارت‌ است از: «پل نویا و نسبت میان قرآن و عرفان»، حسن بلخاری قهی؛ «استاد اسماعیل سعادت از آموزگاری تا سرپرستی دانشنامه»، آمنه بیدگلی؛ «فهرست آثار»، افسانه شفاعتی؛ «سعادت از نگاه دیگران»؛ «کیمیای «سعادت»، غلامعلی حداد عادل؛ «خاموشی مترجم خاموش»، احمد سمیعی (گیلانی)؛ «احساس گریه‌آور ازدست‌دادگی»، اصغر دادبه؛ «عصر بدگمانی»، حسین معصومی همدانی؛ «مکتب ترجمۀ اسماعیل سعادت»، احمد مسجدجامعی؛ «دیده دریا کنم و صبر به صحرا فکنم»، محمدرضا نصیری؛ «پشتکار ستودنی مترجم و ویراستاری بی‌جانشین»، سید علی آل‌داوود؛ «گفت‌وگو با اسماعیل سعادت»؛ «زبان فارسی ممیز ذی‌روح از غیرذیروح»، اسماعیل سعادت؛ «پژوهشگری استوار در قامت مترجمی پرتوان»، فریده علوی؛ «کوشنده‌ای تمام‌وقت برای فرهنگ ایران»، ایران گرگین؛ «اسماعیل سعادت»،‌شهناز سلطان‌زاده؛ «آموزه‌های سعادت»، مهناز مقدسی؛ «سیمای استاد سعادت در مروارید اندیشه»، پیمانه صالحی؛ «غروب آفتاب سعادت»، آمنه بیدگلی؛ «خاطرات با سعادت»، جعفرشجاع کیهانی؛ «نهضت دانشنامه‌نویسی در ایران امروز»، سایر محمدی؛ «سال‌شمار»، نرگس صادقی‌زاده.

کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم استاد اسماعیل سعادت را انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ۲۲۸ صفحه و به بهای ۲۵هزار تومان منتشر کرده است.