مروری بر سی سال واژهگزینی
اهتمام فرهنگستان در علمیسازی واژهگزینی
روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ و در دومین روز از آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی همایش سی سال واژهگزینی در تالار فرهنگستان علوم برگزار شد.
به گزارش روابطعمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی این نشست در امتداد گردهماییهای گروه واژهگزینی فرهنگستان بوده است، نشستهایی که تا سال ۱۳۸۸ بهصورت سالانه برگزار میشده است.
در این نشست رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دو گروه واژهگزینی و فرهنگنویسی را ستون فقرات فرهنگستان نامید و با اشاره به ذهنیت مردم در مورد فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: عامۀ مردم فرهنگستان زبان و ادب فارسی را با واژهگزینی یکی میدانند. این موضوع یک دلیل تاریخی دارد، زیرا فرهنگستان اول و تا حدی فرهنگستان دوم عمدتاً کار واژهگزینی میکردند. روندی که بهخصوص در فرهنگستان اول وجود داشت.
دکتر حدادعادل با بر شمردن فعالیت ادوار سهگانۀ فرهنگستان در طول عمر ۹۰ سالۀ خود و وقفههای پیش آمده در دورۀ اوّل و دوم فرهنگستان در دهۀ ۲۰ و ۵۰ شمسی، به مزیت دورۀ سوم فرهنگستان پرداخت و گفت: پیشرفت هر کشور در استمرار کارهای آن است. برای مثال فرهنگستان زبان فرانسه نزدیک به ۴۰۰ سال صورتجلسۀ نوشتهشده دارد؛ یعنی میتوانید ۴۰۰ سال تاریخ مستمر آن را بخوانید. ما باید به چنین جهتگیریای در مدیریت کلان کشور توجه کنیم. خوشبختانه میتوانیم بگوییم که ظرف ۳۴ سال کار ما در واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی مسیریابی و تثبیت شده و دچار وقفه نشده است.
فرهنگستان یگانه مرجع واژهگزینی است
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به فعالیّت گروههای تخصصی در گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: در طول این ۳۰ سال، ۱۱۰ گروه تخصصی با ما در معادلیابی واژگان همکاری داشتهاند. بعضی از این گروهها کارشان تمام شده و دیگر فعال نیستند. معدودی نیز کارشان ناتمام مانده است. اما تعداد زیادی از این گروهها کارشان ادامه دارد.
دکتر حدادعادل ادامه داد: ما در این سالها روشهای علمی لازم را پیدا کرده و توانستهایم به معنی وسیع کلمه نرمافزار خلق کنیم. در کنار این مورد توانستهایم کارشناس تربیت کنیم. ما واژهگزینی را توانستیم در ایران بهصورت یک علم در بیاوریم و با استفاده از تجربههای بینالمللی با مؤسسات بینالمللی مرتبط شدهایم.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: از ۱۵-۱۶ سال پیش یک برنامۀ درسی کارشناسی ارشد آماده کردهایم و با هفت کفش آهنین و هفت عصا آن را در وزارت علوم به تصویب رسانده و قید کردیم که خودمان مجری آن باشیم. امروز فقط فرهنگستان رشتۀ واژهگزینی را تدریس میکند و ۹ دوره نیز دانشجو گرفتهایم. بنابراین بهرغم شوخیهایی که با واژهگزینی و فرهنگستان میشود این نهاد جایگاه خودش را در کشور بهعنوان یک مرجع یگانه و قابل اعتماد برای واژهگزینی پیدا کرده است.
واژهگزینی فقط معادلیابی نیست
دکتر حدادعادل در انتهای صحبتهای خود گفت: کار فرهنگستان در واژهگزینی فقط معادلیابی نیست بلکه در این راه با سازمانهایی از جمله سازمان استاندارد، ثبت احوال، وزارت کشور و آموزش و پرورش مرتبط است. ما در کنار دستاوردها، در ترویج واژهها کاستیهایی داشتهایم. در چند سال گذشته متوجّه این ضعفها شدهایم و اهتمام به رفع آن داریم.
در این نشست علاوه بر رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معاون گروه واژهگزینی نیز نکاتی را برای حاضران بیان کرد که از جمله برجستهترین این نکات کارآیی واژگان مصوّب فرهنگستان بود.
در این همایش نسرین پرویزی معاون گروه واژهگزینی فرهنگستان دربارۀ «واژهگزینی و گسترۀ آن»، دکتر عطاریان دربارۀ «واژهگزینی نیمهرسمی در فاصلۀ بین فرهنگستانهای اول و دوم»، شیما شریفی دربارۀ «همکاری متقابل سازمان استاندارد و فرهنگستان»، سمانه ملکخانی دربارۀ «بررسی برخی باورهای عمومی در واژهگزینی»، پروانه فخامزاده دربارۀ «کاربرد «باهمآیی» در واژهگزینی»، دکتر فرهاد عطایی دربارۀ «معادلیابی برای واژگان علوم سیاسی و روابط بینالملل ـ مشکلها و راهکارها»، دکتر عزالدین مهاجرانی دربارۀ «واژۀ علمی به زبان خودمان: ضرورت برای توسعۀ علم»، دکتر علی شیوا دربارۀ «از عربیتباری تا فارسیشدگی ـ بررسی وامواژههای عربی در مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی»، دکتر ابوالقاسم خالقیزاده دربارۀ «تحلیلی بر نامگزینی و شیوههای رواج واژگان پرندگان»، دکتر حمید حسنی دربارۀ «بنیاد ویکیمدیا و فرهنگستان و واژهگزینی» و دکتر ساغر شریفی دربارۀ «واژهنامۀ اینستاگرام» سخنرانی کردند.
همچنین در پایان این نشستها از اعضای کارگروههای قدیمی واژهگزینی فرهنگستان به دلیل تلاش و کوشش در این امر تقدیر شدند.