مؤلفان کتابهای درسی به آموزش زبان فارسی خدمت کردند
دکتر حسین قاسمپور با بیان اینکه کتابهای درسی مهمترین منابع برای آموزش علوم، مهارتها و ارزشها به حساب میآیند و در همۀ دنیا فراگیر هستند، گفت: کتب درسی اساسیترین ابزار آموزش و تربیت در هر کشور به حساب میآیند. کتاب باید به ایجاد انگیزه در دانشآموزان، بازنمایی و ساماندهی اطلاعات، ایجاد هماهنگی و هدایتگری در آموزش و توسعه مهارتهای پایه کمک کند.
او با تأکید بر اینکه کتابهای درسی باید خوانشپذیر و درکپذیر بوده و بسامد مفاهیم آن متناسب با فهم دانشآموزان باشد، ادامه داد: باید بتوانیم متون را به گونهای به دانشآموزان ارائه دهیم که درعین تنوعبخشی به آموزش، مسائل اخلاقی و انسانی را به فرزندان این سرزمین انتقال دهد.
به گفتۀ دکتر حسین قاسمپور اگر شاهنامه را بهمثابه کتاب درسی ببینم، این کتاب ارزشمند علاوهبر جنبههای ادبی و هنری، سرشار از آموزههای اخلاقی و تربیتی نیز است. به همین دلیل شاهنامه چه بهصورت کتاب درسی مستقل و چه بهصورت متنی از کتاب درسی، نقش مهمی در تربیت نسلها و انتقال فرهنگ ملی و آموزههای ارزشی داشته است.
او در ادامه با اشاره به اینکه در بررسی کتب درسی از سال ۱۳۰۷ تاکنون بیش اژ ۵۰۰ کتاب بررسی شده که در اینجا نزدیک به ۳۰ کتاب ارائه میشود، گفت: در بررسی کتابهای درسی منتشرشده از سال ۱۳۰۷ تا ۱۴۰۳ بیش از هرچیز به این موضوع رسیدهایم که تقریباً تمامی مؤلفان یکصد سال اخیر داستانهای اسفندیار، بیژن، سهراب، گردآفرید، ضحاک، اردشیر، کیخسرو و برخی اشعار تعلیمی را در کتابهای درسی زبان و ادبیات فارسی آوردهاند. جالب است بدانیم داستانهای شاهنامه بهقدری تصویرساز هستند که خوانندگان بهراحتی میتوانند رویدادهای داستانها را در ذهن خود بازسازی و خلق کنند. از این زاویه شاید کمتر هنرمندی بتواند تصاویر داستانی را به اندازۀ خود فردوسی به تصویر بکشد.
مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان با بیان اینکه از ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ مؤلفان در چاپ کتابهای درسی فارسی پرحجم کوشا هستند، ادامه داد: در این سالها کتاب درسی ادبیات با عنوان داستانهای شاهنامه یا قطعات منتخبه ادبیات در برخی موارد بیش از ۱۰۰ صفحه از کتاب درسی به داستانهای شاهنامه اختصاص دارد. در دهه بیست به نظر میرسد کتابهای درسی فارسی از رویکرد پرداختن به کل شاهنامه به رویکرد طرح جند صفحه مثلا ۸ تا ۱۴ صفحه میپردازند. دهۀ ۳۰ اوج تألیف کتابهای درسی است و کتابهای درسی برونسپاری و خصوصیسازی میشود. به همین جهت تعداد استادان زیادی در قالب گروههای سه تا پنج نفره اقدام به تألیف کتاب فارسی میکنند و هر کدام از زوایای نگرش خود، به آوردن داستانهای شاهنامه در کتاب درسی فارسی پرداختهاند.
دکتر قاسمپور ادامه داد: در بین مؤلفان کتاب درسی، زندهیاد استاد سلیم نیساری در سال ۱۳۳۴ کتاب «نمونههای نثر و شعر فارسی برای سال چهارم دبیرستان برگزیده شعر فارسی» را در ۹۸ صفحه مینویسد که ۲۶ صفحۀ آن به شاهنامه اختصاص پیدا کرده است. ایشان شاهنامه را از زاویۀ آموزههای اخلاقی طرح کرده است. خرد، دانش، خاموشی، سخن، راستی، هنر، رنج و کوشش و… از موضوعاتی است که نیساری به آن پرداختهاست.
به گفتۀ او در سالهای آغاز انقلاب و پس از آن مؤلفان گرانسنگی چون استاد شفیعی کدکنی به همراه مرحوم اسماعیل روزبه، کتاب ۱۹۰ صفحهای فارسی دوم دبیرستان را مینویسند که به دلیل شرایط آن روز، بیشترین حجم کتاب درسی به موضوعات تعلیمی اختصاص یافته است.
قاسمپور با اشاره به اینکه در سال ۱۳۷۷ برای اولینبار ادبیات در کتب درسی طبقهبندی میشود و ادبیات حماسی با انتشار داستان «رزم رستم و سهراب» به کتابهای درسی وارد می شود، گفت: در سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸ تعدادی از اساتید دانشگاههای اصفهان، دانشگاه شیراز و مشهد به همراه دبیران و کارشناسان ادبیات در تألیف کتابهای درسی سهیم میشوند. در این کتابها داستانهای سیاوش، سهراب، اسفندیار، کاوه دادخواه، و گردآفرید آورده شده است.
او در پایان گفت: بررسی کتب درسی نشان میدهد مؤلفان کتابهای درسی افرادی بودند که با ابزاری به نام کتاب درسی و متون ادبی مختلف از جمله داستانهای شاهنامه فردوسی به تقویت آموزش زبان فارسی خدمت کردند.