نخستین نشست مسئولان دفترهای ارتباط با فرهنگستان در دانشگاهها برگزار شد
با حضور رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نخستین نشست مسئولان دفترهای ارتباط با فرهنگستان در دانشگاههای جامع کشور دوشنبه شانزدهم بهمن در تالار دکتر شهیدی فرهنگستان برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، غلامعلی حداد عادل با تأکید بر ارتباط بیشتر دانشگاهها با فرهنگستان گفت: متأسفانه در طول سالهای گذشته فرهنگستان رابطۀ درخوری با دانشگاهها نداشته است. استادان عضو شورای فرهنگستان عموماً دانشگاهی هستند اما بیشتر آنها بازنشسته هستند. رابطۀ ما با دانشگاهها رابطه تعریفشدهای نیست و جامعۀ دانشگاهی نمیداند در فرهنگستان چه میگذرد و ما هم نمیدانیم در دانشگاهها چه میگذرد. پیوند دوسویۀ دانشگاهها و فرهنگستان را برای پاسداری از زبان، ادبیات و خط فارسی امر فرخندهای میدانیم. با چنین رویکردی، در گام نخست، از رؤسای محترم دانشگاههای جامع کشور خواستیم که یک نفر از اعضای هیئت علمی را به عنوان مسئول ارتباط دفتر هر دانشگاه با فرهنگستان معرفی کنند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تقدیر از رؤسای دانشگاهها برای توجه به این امر گفت: تاکنون بسیاری از دانشگاهها نمایندگان خود را معرفی کردهاند و از همکارانی محترم دانشگاهی که بهمنظور هماندیشی دربارۀ آییننامۀ فعالیتها دفترهای ارتباط با فرهنگستان و آشنایی بیشتر با وظایف و فعالیتهای فرهنگستان در نخستین نشست مسئولان این دفترها شرکت کردهاند، سپاسگزاری میکنم.
حداد عادل با تبیین برخی از فعالیتهای فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: امروز زبان فارسی احتیاج به یک فرهنگ جامع دارد. ازاینرو، از همان آغاز فعالیت فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۶۹، اندیشۀ این کار در شورای فرهنگستان طرح و پیگیری شد و اکنون نزدیک به سه دهه است که کار تدوین فرهنگ جامع فارسی در دست پیگیری است. برای این کار بیشاز ۵۰ تن از استادان و پژوهشگران متخصص فرهنگنویسی زیرنظر دکتر علیاشرف صادقی تألیف این فرهنگ را پیگیری میکنند که تاکنون سه جلد آن منتشر شده و با توجه به اینکه بسیاری از مدخلهای جلدهای بعدی نیز آماده است، در آینده روند انتشار جلدهای دیگر آن شتاب بیشتری خواهد گرفت.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با تأکید بر ملی و حاکمیتی بودن وظایف فرهنگستان گفت: در آغاز باید ببینیم فرهنگستان چیست و چه وظایفی دارد و مهمتر اینکه تفاوت فرهنگستان با دانشگاهها و دیگر مؤسسات علمی پژوهشی چیست؟ زبان فارسی برای ملت ایران زبان هویتی و رکن ملی است، تاریخ، هویت، تمدن و فرهنگ این کشور با زبان فارسی گره خورده و زبان مشترک همۀ اقوامی بوده که زیر چتر ایران باهم زندگی میکردند. امروز هم در کنار دین اسلام، وجه مشترکِ گسترده و پیونددهنده و دلیل استحکام این ملت زبان فارسی است. درواقع کار ما در پاسداشت زبان فارسی علاوه بر جنبۀ علمی و دانشگاهی، کاری است در متن تحکیم استقلال کشور و حفظ این استقلال در گرو پاسداشت و تقویت زبان فارسی است. تمام گروههای پشتیبانیشونده از جانب بیگانگان وقتی میخواهند نغمۀ تجزیهطلبی ساز کنند اول سراغ زبان فارسی و زبان مادری میروند اما ملت ما نشان داده که میتواند هم زبان محلی خود را حفظ کند و هم این زبان را به عنوان زبان مشترک انتخاب کند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به تهدیدهایی که متوجه زبان است، گفت: زبان یک امر اجتماعی است و همواره در حال تحول است و این دگرگونی میتواند مثبت یا آسیبزننده باشد. تفاوت دستگاهی مثل فرهنگستان با دانشکدههای ادبیات و دیگر مؤسسات فرهنگی این است که فرهنگستان عهدهدار وظایف حاکمیتی مربوط به زبان است؛ یعنی زبان یک بُعد علمی و یک بُعد حاکمیتی دارد. بُعد علمی، ادبی، خلاقانه و آموزشی آن اموری نیست که حاکمیتی باشد. اما جنبههایی در زبان وجود دارد که حاکمیتی است. برای نمونه، بههم ریختگی زبان در اثر ورود بیشمار واژگان بیگانه چیزی است که یک زبان را تهدید میکند و اگر تدبیری اندیشیده نشود به آسیب بزرگی تبدیل خواهد شد و زبان در مقیاس ملی به هم میریزد.
وی با تأکید بر اهمیت واژهگزینی در فرهنگستان افزود: فرض کنید همه از نظر اعتقاد و دلسوزی یکسان باشیم اما اگر واژهای وارد زبان فارسی شود و هر استاد، گروه و دانشگاهی بخواهد یک معادل برای آن بگذارد، این کار موجب بههمریختگی نظام معنایی و ارتباطی آن واژه خواهد شد. کار فرهنگستان در زمینۀ واژهگزینی به این معناست که واژهای جدید را با گذراندن ضوابط علمی ویژهای و با نظر متخصصان رشتههای گوناگون به شهروندی اقلیم زبان فارسی درآورد. این واژۀ جدید ممکن است گزینش یک نوواژه در برابر واژهای بیگانه یا پذیرش عین آن واژه باشد. به همین دلیل است که رئیس عالی فرهنگستان، رئیس جمهور است و واژههای مصوّب فرهنگستان پس از گذراندن دورۀ سهسالۀ آزمایشی، به امضای او میرسد و رسمیت پیدا میکند.
در ادامۀ این نشست، محمد دبیرمقدم، معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان نیز با توضیح دربارۀ برخی وظایف فرهنگستان گفت: از حدود ده سال پیش در فرهنگستان تاکنون ۹۴ سخنرانی ماهانه در فرهنگستان برگزار شده است. کوشیدهایم این سخنرانیها متمایز و در سطح علمی گسترده و تأثیرگذار باشد.
دبیرمقدم تأکید کرد: تدوین ویراست جدید دستور خط فارسی و انتشار نسخۀ چاپی و الکترونیکی آن، همکاری با سازمان جهانی استاندارد و تصویب نویسهگردانی خط فارسی، تصویب اصطلاح زبان اشارۀ ایرانی، انتشار دستور خط فضای مجازی در آیندۀ نزدیک ازجمله کارهایی است که در معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان علمی پیگیری شده است.
معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان با اشاره به راهاندازی پژوهشکدۀ مطالعات واژهگزینی و اصطلاحشناسی در فرهنگستان گفت: این پژوهشکده تنها مرجع تربیت علاقهمندان به واژهگزینی در مقطع کارشناسی ارشد در ایران است و تاکنون هشت دوره دانشجو در این پژوهشکده از راه آزمون سراسری دانشگاهها پذیرفته شده است.
گفتنی است تاکنون دفتر ارتباط با فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دانشگاههای اصفهان، ارومیه، ایلام، بجنورد، بیرجند، بینالمللی قزوین، تبریز، تربیت مدرس، خلیج فارس بوشهر، رازی کرمانشاه، زابل، سیستان و بلوچستان، شهرکرد، شهید باهنر کرمان، شهید بهشتی، شیراز، علامه طباطبائی، فردوسی مشهد، گلستان، گیلان، لرستان، مازندران و محقق اردبیلی راهاندازی شده است و در ادامۀ این نشست مسئولان این دفترها حکم خود را از ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی دریافت کردند.
بازدید از کتابخانهٔ مرکزی و مرکز اسناد فرهنگستان، گفتوگو دربارۀ آییننامۀ فعالیت دفترهای ارتباط با فرهنگستان در دانشگاهها و آشنایی با گروههای واژهگزینی، فرهنگنویسی، دانشنامۀ تحقیقات ادبی و زبانها و گویشهای ایرانی ازجمله برنامههای دیگر این نشست بود.