حداد عادل: دولت، بودجۀ تکمیل اطلس زبانها و گویشهای ایران را تأمین کند
در سومین نشست هماندیشی گروههای گویشپژوهی با عنوان «بررسی رهیافتی بر چگونگی مطالعۀ گویشها» با شرکت گروه زبانها و گویشهای ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروههای گویششناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، که به میزبانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر ضرورت تأمین بودجۀ تکمیل اطلس زبانها و گویشهای ایران تأکید کرد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست غلامعلی حداد عادل در سومین نشست گویششناسی گفت: غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست با ابراز خرسندی از برداشته شدن گامهای مؤثر در حوزۀ گویشپژوهشی در یک سال گذشته تصریح کرد: پیش از این میدانستیم فعالیتها در حوزۀ گویششناسی در چند مؤسسه در حال انجام است اما متاسفانه این فعالیتها به صورت جزیرهای است و هر سه سازمان عملاً از فعالیت و روندی که در پیش گرفتهاند بی اطلاع بودیم، اما خوشحالم که توانستهایم گامی در جهت همگرایی این فعالیتها برداریم.
او افزود: در جایی که نمیتوانیم تغییر در ساختارها به وجود بیاوریم، میتوانیم با همکاری کارهای خوبی را انجام دهیم. با چنین هدفی برای مشارکت سه مؤسسه دربارۀ گویشپژوهی تصمیم گرفته شد تا نشستهای مشترک و تخصصی گویششناسی هر سه ماه یک بار پی گرفته شود.
ريیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: بکوشیم این نشستها تداوم داشته باشد و البته لازم است فعالیتهای ما به برگزاری نشستهای سه ماه یک بار محدود نشود، بلکه کار علمی و عملی بکنیم و همافزایی داشته باشیم.
او گفت: گویشها در جهان بهویژه ایران گستردگی و تنوع بالایی دارند و این گونهگونی زبانی در ایران، بخشی از زیستبوم فرهنگی ما محسوب میشود که باید برای حفظ آن اهتمام داشته باشیم.
حداد عادل با بیان این مطلب که سابقۀ فعالیتهای گویششناسی در ایران از سابقۀ زبانشناسی بیشتر است، گفت: در سدۀ گذشته که هنوز زبانشناسی چندان شناختهشده نبود، چه خاورشناسان و چه ایرانشناسان به پژوهشهای گویشی اقدام کرده بودند و از آن زمان تا کنون نیز بسیاری از افراد در ایران به صورت غیرحرفهای در این حوزه کار کردهاند.
او افزود: اگر بخواهیم کتابخانهای از فعالیتهای گویشی در ایران راهاندازی کنیم که با همت علاقهمندان به گویش و نه لزوماً گویششناسان نوشته شده، تعداد کتابهای آن بیش از یک هزار جلد خواهد شد.
حدادعادل با اشاره به در خطر بودن گویشها گفت: خوشحالم که بخشی از گویشهای ایران برای جلوگیری از فراموشی به صورت صوتی ضبط شدهاند و مستندات آنها در پژوهشگاه میراث فرهنگی نگهداری میشود. سالهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان جهاد سازندگی نیز در این حوزه فعالیتهایی انجام داد که از محل نگهداری پوشههای صوتی و مستنداتی که گردآوری کرده بودند، بیاطلاع هستیم، امیدواریم به این پوشهها و مستندات صوتی دسترسی پیدا کنیم و پژوهشگران بتوانند از آنها برای کارهای پژوهشی استفاده کنند.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر تقسیم کار و همکاری سه مؤسسۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: اگر هر مؤسسه بر اساس فلسفۀ وجودی خودش عمل کند و از منظر خاصی به گویش نگاه کند و دستاوردها را در اختیار دو نهاد دیگر قرار دهد از موازیکاری نیز جلوگیری میشود و نگاههای متفاوت موجب میشود تا پژوهشهای گویششناسی کامل شوند.
حداد عادل گفت: در تکمیل اطلس زبانی کشور نیز میتوانیم با همکاری سه نهاد به نتایج بهتری دست پیدا کنیم و با استفاده از ظرفیت استانها و آموزش و پرورش کار را پیش ببریم و از قابلیتهای معلم ها برای گردآوری گویشها در کشور استفاده کنیم. البته تحقق این امر مستلزم ایجاد انگیزه و آموزش معلمها است.
او در بخش دیگر سخنانش به ضرورت تأمین بودجۀ گردآوری گویشها از سوی دولت تأکید کرد و گفت: گردآوری گویشها و تدوین اطلس زبانی بسیار اهمیت دارد و اتفاقاً با اینکه کار ارزشمند و بزرگی است اما آنچنان بودجۀ کلانی نمیخواهد.
در ادامه محمد دبیرمقدم معاون پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با بیان بخشی از نتایج صورت گرفته در جلسات پیش از این نشست گفت: طی جلسۀ مشترک با حضور نمایندگان سه نهاد برخی از موارد برای دستور کار این نشست مشخص شد باید تمام مواردی که در نشستهای پیشین در دستور بوده، پیگیری شود.
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزاری کارگاههای آموزشی دربارۀ گردآوری زبانها و گویشهای محلی ایران و تدوین شیوهنامهای کامل و مورد تأیید هر سه نهاد برای گردآوری گویشها، مشارکت در تدوین و تکمیل پیکرۀ گویشی، تهیۀ بانک اطلاعاتی صوتی زبانها و گویشها و مشارکت نهادهای مرتبط در تهیۀ اطلس زبان ایرانی را از موارد مورد تأیید عنوان کرد.
سیروس نصرالهزاده رئیس پژوهشکدۀ زبانشناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این نشست با اشاره به فعالیتهایی که در حوزۀ گویشپژوهی صورت گرفته این فعالیتها را یکپارچه ندانست و گفت: بخشی از گویشهای ایرانی در ایران کنونی و بخشی در جهان ایرانی است که وظیفه داریم به هر دو را بپردازیم.
او با ابراز امیدواری از به سرانجام رسیدن پیکرۀ گویشی پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی، به تشریح تاریخچۀ فعالیتهای گویشپژوهشی در آن پژوهشکده پرداخت.
مژگان اسماعیلی رئیس پژوهشکدۀ زبانشناسی، کتیبهها و متون پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری با اشاره به تاریخچۀ فعالیت این مرکز دربارۀ گویشپژوهشی گفت: سابقۀ تدوین اطلس زبانی ایران که در پژوهشگاه میراثفرهنگی در دست تدوین است به دهۀ پنجاه و طرح «فرهنگساز» میرسد و پژوهشگاه علاوه بر آنچه از طرح «فرهنگساز» به میراثفرهنگی سپرده شده علیرغم کمبودها با تلاش و پیگیری بر این گنجینه افزوده است.
او با استقبال از مشارکت در تکمیل اطلس زبانی کشور و تقسیم کار در این باره، کمبود بودجه، نیروی انسانی، تغییر مدیریتها، مهاجرت را تنها برخی از مشکلات سر راه این طرح دانست و گفت: باید بتوانیم با بیان اهمیت موضوع، سازمان برنامه و بودجه را برای تأمین بودجۀ مجزا به منظور اجرای این طرح کلان و ملی متقاعد کنیم.
فریار اخلاقی مدیر گروه زبان و گروه رایج پژوهشکده زبانشناسی، متون و کتیبهها در ادامۀ این نشست گفت: آنچه از گردآوری اطلس فرهنگستان دوم و سازمان جغرافیایی ارتش به میراث فرهنگی رسیده حدود ۱۱هزار نمونۀ گویشی در قالب ۵ هزار و پانصد نوار قابل دسترسی است.
او تصریحکرد: از سال ۱۳۸۰ تدوین اطلس زبانی در میراث فرهنگی شروع شد و در انجام این پروژه به منظور دستیابی به نمونههای زبانی یکدست از سراسر کشور و ایجاد امکان بهرهبرداری از نمونههایی که دهۀ ۵۰ گردآوری شده بود با همان شیوهنامه و پرسشنامۀ طرح «فرهنگساز» در سراسر کشور فعالیت را ادامه دادیم اما علاوه بر آن در هر روستا – به ویژه از سال ۱۳۹۴ به این سو گردآوری نمونههای صوتی و در صورت امکان تصویری گفتار پیوسته از تکگویی گویشور یا مکالمۀ گویشوران را نیز در دستور کار قرار دادیم.
مدیر گروه زبان و گروه رایج پژوهشکدۀ زبانشناسی، کتیبهها و متون با اشاره به برخی مشکلات پیش روی این طرح از کمبود بودجه و نیروی انسانی و مشکلات نرمافزار سخن گفت و تصریحکرد: از سال ۱۳۹۶ در قالب تفاهمنامهبا برخی از استانها در گردآوری نمونههای زبانی و آوانویسی دادهها برای تدوین اطلسهای استانی همکاری کردهایم.
در ادامه این نشست که با تقدیر از ایران کلباسی زبانشناس ایرانی و استاد بازنشستۀ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به پاس شش دهه فعالیت در حوزۀ زبانشناسی همراه بود، پژوهشگران حوزۀ گویشپژوهشی سه مؤسسه به بحث و تبادل نظر در خصوص فعالیتهای پیشرو و همکاریهای آینده پرداختند.