کتاب غریبی با قاف، سه سال در میان تاجیکان (۲)

کتاب غریبی با قاف (سه سال در میان تاجیکان (۲))، بخشی از خاطرات فرهنگی، یادداشت‌ها، برداشت‌ها و تحریر سخنرانی‌ها و مقدمه‌هایی است که حسـن قریبـی در طول سه سال مأموریت خود در تاجیکستان در سمت ریاست پژوهشگاه فرهنگ فارسـی ـ ‌تاجیکـی نوشـته و در انتشـارات آرون منتشر شـده‌ اسـت. پیشتر جلد نخست این کتاب با عنوان زنده‌باد زبان، سه سال در میان تاجیکان، در سال ۱۳۹۸ منتشر شده بود.
به‌قول نجیب مایل هروی ایران، افغانستان و تاجیکستان سه جرعه از یک پیاله هستند و این سه جرعه با هم هم‌ریشه هستند و بی‌شک زبان فارسی یکی از مهم‌ترین وجوه اشتراک مردمان این سرزمین است.
زبان فارسی در دو سدۀ اخیر در افغانستان و تاجیکستان با فراز و فرودهای بسیاری روبه‌رو بوده و تلاش‌های متعددی در این دو کشور برای به‌حاشیه‌راندن و حتّی ممنوعیّت زبان فارسی صورت گرفته است.
سرگذشت زبان و ادبیات فارسی در تاجیکستان سدۀ اخیر، به‌راستی غریب و عبرت‌انگیز است و گشایش تدریجی فضا برای تاجیکان تا بتوانند به زبان مادری خویش آزادانه‌تر بگویند و بسرایند، نه‌تنها پیامد گشایش‌های فراگیر پس از مرگ استالین، یا گشایش‌های فراگیر پس از فروپاشی شوروی که حتی پیامد وقایع به‌ظاهر نامربوطی چون گرفتار شدن شوروی در جنگ افغانستان بود. علی‌رغم کندن سمرقند چون قند و بخارای شریف از سرزمین تاجیکان و پیوندانیدن آن به جمهوری ترکی‌زبان اتحاد شوروی و… تاجیکان، تاجیک و فارسی‌زبان ماندند و گوهر هویّت خویش را درنباختند.
در این کتاب سه مقاله از جویا جهانبخش، شاه‌میرزا شاه‌منصور، محمد مشهدی نوش‌آبادی نیز آمده است که با مطالعۀ این سه مقاله به قول نگارندۀ کتاب می‌توان نگاهی اجمالی به جلد نخست این کتاب داشت.
کتاب غریبی با قاف شامل جستارهایی پراکنده، اما مرتبط با حوزۀ خط و زبان و ادب فارسی در تاجیکستان است. مؤلف برخی از این مطالب را در قالب خاطرات و برخی را نیز به صورت یادداشت و غالباً با اشاراتی به شاخص‌های جامعه‌شناسی ادبی و سیاسی آن منطقه در گذشته و حال نگاشته است.
قریبی با این که در خلال مطالب این کتاب گاه به مباحث تخصّصی دربارۀ زبان فارسی در تاجیکستان پرداخته؛ چون از زبانی بسیار نرم و صمیمی و زبانی شیوا برای بیان مطالبش بهره گرفته، موجب شده تا مخاطب کتاب تنها کسانی نباشند که به زبان فارسی علاقه دارند. در خلال مطالب کتاب، نویسنده نکات شیرینی را بیان می‌کند، همین نکات شیرینی خواننده را ترغیب می‌کند تا خواندن کتاب را بی‌وقفه پی بگیرد.