کتاب زبان اشارۀ ایرانی (سطح میانی) با همکاری مؤلفانی با تخصص زبانشناسی (دکتر حسامالدین قنبر و دکتر مریم مسگرخویی) و متخصصان ناشنوای زبان اشارۀ ایرانی (کیخسرو رنگرز حق و وحیده نظری) تهیه شده است. این کتاب در ادامۀ کتابی با عنوان «مقدمهای بر زبان اشارۀ ایرانی» و با هدف آموزش سطوح بالاتری از توانش زبان اشارۀ ایرانی تألیف شده است.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، «زبان اشارۀ ایرانی» زبان جامعۀ ناشنوایان و کمشنوایان ایران است. زبانهای اشاره به زبانهایی طبیعی و تمامعیار گفته میشود که دارای ویژگیهای زبانی مشابه زبانهای گفتاری هستند و همانند زبانهای گفتاری، بهصورت طبیعی در بستر جوامع ناشنوایان شکل میگیرد. زبانهای اشاره طی سالها در جوامع مختلف ناشنوایان تکامل یافتهاند و هر کشور و منطقهای زبان اشارۀ خاص خود را دارد. بنابراین پدیدهای با عنوان زبان اشارۀ جهانی وجود ندارد. تنها یک زبان کمکی که اغلب اشارۀ بینالمللی (IS) نامیده میشود، برای استفاده در مجامع بینالمللی ایجاد شده است. اشارۀ بینالمللی زبان کاملی نیست، اما برای مخاطبان متنوع ناشنوا، یک راهحل ارتباطی است. برخی کشورها نیز بیش از یک زبان اشاره دارند و برخی از این زبانها گویشهایی نیز دارند.
گفتنی است؛ در زبان اشاره، بهجای استفاده از آواها در بیان، از اشارههای دستی، زبان بدن و چهره و الگوهای لبخوانی استفاده میشود. به این معنا که اشکال، جهتگیری و حرکت دستها، بازوها یا بدن و حالات صورت برای نشان دادن معنی به کار میرود.
زبانهای اشاره از نظر زبانشناختی زبانهای کامل، تمامعیار و دارای الگوها و ساختاری همانند زبانهای گفتاری هستند و هیچ گونه وابستگی به زبانهای گفتاری ندارند. بلکه مثل همۀ زبانهای دنیا که درصورت همجواری با یکدیگر ممکن است از یکدیگر وامگیری داشته باشند، زبان اشاره نیز ممکن است در شرایط خاصی از زبان گفتاری همجوارش وامگیری داشته باشد.
متأسفانه زبان اشارۀ ایرانی بهعنوان زبان اکثریت جامعۀ ناشنوا و کمشنوای ایران، در این کشور به رسمیت شناخته نمیشود و بهلحاظ حقوقی و قانونی جایگاهی در دستگاهها دولتی و خصوصی ندارد و این شرایط مشکلات عدیدهای را برای این جامعه بهوجود آورده است و عملاً استفادۀ ناشنوایان و کمشنوایان را از هر گونه امکاناتی محدود کرده است.
ناشنوایان برای انجام امور خود و ارتباط بهینه با افراد شنوا به حضور «مترجم زبان اشاره» نیاز دارند. مترجم زبان اشاره کسی است که ارتباط بین افراد شنوا و ناشنوا را فراهم میکند. مترجم با تبدیل یک زبان گفتاری به زبان اشاره و برعکس کمک میکند افراد کمشنوا یا ناشنوا با افراد شنوا وارد ارتباط شوند. این پیوند ارتباطی به روشهای مختلف انجام میشود.
خوشبختانه در سال ۱۴۰۰، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بینالملل فرشتگان، برای اولینبار در ایران، موفق به تصویب برنامههای کاردانی و کارشناسی رشتۀ مترجمی زبان اشارۀ ایرانی کرده است. بهمنظور آموزش زبان اشاره در این برنامهها، و با هدف استفاده از روشهای تعاملی و جدید، منابعی تهیه شدهاند که یکی از آنها کتاب «زبان اشارۀ ایرانی (سطح میانی)» است که با همکاری مؤلفانی با تخصص زبانشناسی (دکتر حسامالدین قنبر و دکتر مریم مسگرخویی) و متخصصان ناشنوای زبان اشارۀ ایرانی (کیخسرو رنگرز حق و وحیده نظری) تهیه شده است.
این کتاب در ادامۀ کتابی با عنوان «مقدمهای بر زبان اشارۀ ایرانی» و با هدف آموزش سطوح بالاتری از توانش زبان اشارۀ ایرانی تألیف شده است و در تألیف آن تلاش بر این بوده است که از اصول زبانشناختی و روشهای آموزشی بهروز و نیز از آخرین فناوریهای چندرسانهای بهره گرفته شود.
شایان ذکر است که درسها در این کتاب طیف وسیعی از موضوعات ملی و بینالمللی را شامل میشوند. نکتۀ برجسته و نوآورانۀ دیگر این کتاب این است که تمام مطالب آموزشی این کتاب بهصورت ویدئوهای تصویری که لازمۀ آموزش زبان اشاره تلقی میشود آماده شده است و نزدیک به ۱۱۰ فایل ویدئویی توسط مجریان زبان اشاره از جامعۀ ناشنوا آماده و اجرا شده است که از طریق رمزینهخوانهایی (بارکد) که با استفاده از پویشگر (اسکنر) تلفن همراه میتوان به آنها دسترسی پیدا کرد قابل تماشا است.
تمام مطالب آموزشی با درنظر گرفتن بافت تعاملی و گفتمانمحور آن تدوین شده است. علاوهبراین، هر درس شامل نکات دستوری و فرهنگی مرتبط با موضوع تعاملی ویژۀ آن است. برای اولینبار در این کتاب فعالیتهای درک زبان اشاره نیز در نظر گرفته شده است که زبانآموزان را قادر میسازد همزمان با تقویت توانایی اجرای اشاره، درک خود از این زبان را در قالب این فعالیتها و در موضوعات مختلف محک بزنند. امید است کتاب حاضر بتواند نقشی در آموزش، ترجمه و پژوهش دربارۀ زبان اشارۀ ایرانی ایفا کند.
کتاب «زبان اشارۀ ایرانی (سطح میانی)» در ۱۵۴ صفحه و با قیمت ۱۲۰هزار تومان در مؤسسۀ انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف منتشر شده است.
لازم به ذکر است که نسخۀ الکترونیکی کتاب به صورت رایگان در وبگاه دانشگاه فرشتگان به نشانی https://fib.iau.ir/fa برای استفادۀ علاقهمندان در دسترس است.