استاد سمیعی (گیلانی) پیوند میان سنّت و مدرنیه بود
آئین وداع با پیکر احمد سمیعی (گیلانی) با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و ادب، اعضای خانواده، دوستان، همکاران و شاگردانش در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. پیکر او طی مراسمی خاص روز یکشنبه، ششم فروردین ماه در زادگاهش رشت برگزار خواهد شد.
به گزارش روابطعمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مراسم تشییع پیکر احمد سمیعی (گیلانی) عضو پیوسته و مدیر گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مترجم و ویراستار، شنبه، پنجم فروردینماه ۱۴۰۲در محل فرهنگستان برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ابتدای این مراسم درگذشت احمد سمیعی (گیلانی) را ضایعۀ جبرانناپذیری برای فرهنگ و ادب فارسی عنوان کرد و گفت: همۀ ما امروز برای احترام به یکی از مردان بزرگ فرهنگ ایران در فرهنگستان زبان و ادب فارسی دور هم جمع شدهایم. امروز برای فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز تلخ و سختی است.
او با اشاره به درگذشت احمد سمیعی (گیلانی) در بامداد دوم فروردین گفت: احمد سمیعی (گیلانی) یکی از استوانههای زبان و ادب فارسی در دوران معاصر بود که با عمر پربرکت خود تمامی قرن گذشته را طی کردند و یک سال و دو روز از قرن جدید را نیز پشت سر گذاشتهاند.
حداد عادل با اشاره به سابقه آشنایی ۵۲ سالهاش با احمد سمیعی (گیلانی) گفت: در تمام این سالها سایۀ او را چون سایۀ پدر بر سر خود احساس میکردم. او انسان وارستۀ آزاداندیشی بود و افزون بر اینکه حکم پدر را برای من داشتند همکار عزیز من بودند. او عضو پیوستۀ فرهنگستان و مدیر گروه ادبیات معاصر بودند و نزدیک به سه دهه سردبیر مجلۀ نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی بودند و از آغاز راهاندازی فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچون ستونی بر استحکام این بنا افزودند.
او افزود: نخستینبار در انتشارات فرانکلین که به عنوان ویراستار کار میکردم با احمد سمیعی (گیلانی) آشنا شدم و پس از آن در دورهای که در آموزش و پرورش مسئولیت تألیف و تدوین کتابهای درسی را برعهده داشتم از حضور استاد سمیعی بهرهمند شدم و با راهاندازی فرهنگستان زبان و ادب فارسی دوباره توفیق همکاری و همراهی با استاد سمیعی (گیلانی) نصیب من شد.
حداد عادل با اشاره به خاندان احمد سمیعی گفت: خاندان او از بزرگان گیلان بهشمار میروند که تنی چند از بزرگان این خاندان و بهویژه پدر استاد از بزرگان و علمای دین بودهاند. از خاندان او دانشمندان و اندیشمندان بزرگی برخواستهاند و احمد سمیعی نیز یکی از این بزرگان بود که بخت این را داشتیم که حضور او را در زندگیمان درک کنیم.
او افزود: سمیعی عاشق زبان و ادب فارسی بود و با این که در کنکور کارشناسی با رتبۀ یک در دانشکدۀ فنی پذیرفته شد اما عشق به ادبیات فارسی او را به دانشکدۀ ادبیات کشاند. او همزمان به زبان و ادبیات فارسی و ادبیات فرانسه احاطه کامل داشت و با وجود کهولت سن اما همچنان آثاری را که در هر دو زبان منتشر میشد مطالعه میکرد. او انسان بسیار معتدلی بود و با نگاه عالمانهای که داشت توانسته بود میان سنّت و مدرنیه پیوند برقرار کند.
به گفتۀ حداد عادل؛ سمیعی (گیلانی) یکی از مترجمان طراز اول ایران بود که بر زبان فرانسه تسلط داشت. بسیاری از آثار ادبیات کلاسیک فرانسه با قلم استاد سمیعی به فارسی زبانان معرفی شد. نثر فارسی او بسیار موجز و عاری از حشو بود. در نثر او، بهخوبی شاهد بهرهمندی از گنجینۀ هزارانسالۀ واژگان زبان فارسی هستیم. او همچون دیگر بزرگان عصرش به زبان عربی هم تسلط داشت.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سمیعی (گیلانی) را انسان پرکار و منظمی معرفی کرد که آثار و خدمات ارزشمندی از خود در مقام مؤلف، مترجم، ویراستار و مدرس دانشگاه بهجا گذاشت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد. بی شک لقب پدر ویراستاری در دوران معاصر شایستۀ استاد سمیعی است. او از همۀ توانایی خود برای علمیکردن، ریشهدارکردن و نهادینهکردن ویراستاری در ایران بهره گرفت. ازاینرو از او بهعنوان اسوه و سرمشق ویراستاری در ایران یاد میشود.
او با اشاره به راهاندازی بنیاد دایرةالمعارف زبان و ادب فارسی در ایران گفت: زمانی که به عنوان هیئت امنا سنگبنای دایرةالمعارف بزرگ اسلامی را گذاشتیم، مسئولیت نگارش و تدوین شیوهنامۀ دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بر عهدۀ احمد سمیعی (گیلانی) گذاشته شد و او عالمانه این کار را پیش بردند و امروزه شیوهنامهای که او تدوین کرده، سرمشق همه دانشنامهها و دایرةالمعارفهایی است که به زبان فارسی نوشته میشود.
حداد عادل گفت: پس از انقلاب هر جایی که از احمد سمیعی (گیلانی) کمک خواستند او جواب رد نداد. او مدتها به طلّاب حوزۀ علیمۀ قم ویراستاری آموزش داد. در دانشگاه گیلان و بسیاری از دانشگاههای کشور تدریس کرد. در سازمان صدا و سیما در کنار ابوالحسن نجفی و علیاشرف صادقی شورای عالی ویرایش را راهاندازی و اداره کرد. او سالها در انتشارات سروش نیز مشغول به کار بود.
به گفتۀ حداد عادل؛ وجود نازک احمد سمیعی (گیلانی)، یک پارچه غیرت بود و تا روزهای پایانی عمرشان دغدغۀ کارهایی را داشتند که مسئولیتشان برعهدهشان بود.
او افزود: با این که سمیعی (گیلانی) کتاب و مقالات متعددی را از زبان فارسی ترجمه کردهاند اما در انتخاب بسیار سخت گیر بودند و آثاری را به فارسی ترجمه کردهاند که برای مخاطب فارسی زبان سودمند باشد. او قدروقیمت قلم خود را میدانست و همواره دلش برای فرهنگ ایران میتپید. آثاری که او ترجمه کرده، تنها از جنبۀ ادبی و التزاد ادبی اهمیت ندارند بلکه او با جامعنگری و رویکرد اجتماعی که برای ادبیات قائل بودند آثاری را برای ترجمه انتخاب می کرد که برای خواننده تفکربرانگیز باشد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگر سخنانش با انتقاد از مسئولان کشور و مسئولان وزارت علوم گفت: استاد احمد سمیعی (گیلانی) دکتری نداشت اما صدها استاد و دکتر در مقابل او زانو ادب به زمین میزدند و میآموختند. زمانی که فرهنگستان زبان و ادب فارسی راه اندازی شد، سردبیری نامۀ فرهنگستان را برعهدۀ احمد سمیعی (گیلانی) گذاشتیم و ایشان با شناخت دقیق و کاملی که از مطبوعات ایران داشتند؛ پذیرفتند، اما وزارت علوم چون ایشان مدرک دکتری نداشت نمیپذیرفت تا در نهایت از راه غیر متعارفی توانستیم این مشکل را حل کنیم. باید پذیرفت بسیاری از این قوانین و مقررات و توجّه و تقیّد به ظواهر باعث میشوند که نتوانیم از ذخائری چون استاد سمیعی (گیلانی) بهرهمند شویم. باید در این قوانین تجدیدنظر شود.
او در بخش پایانی سخنانش گفت احمد سمیعی (گیلانی) انسان وظیفهشناسی بود و تا ۱۰۲سالگی با نظم مثالزدنی بر سر کار خود حاضر میشدند. باید از او بهعنوان یکی از اسوههای وظیفهشناسی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و کل کشور یاد شود. اگرچه دیگر ایشان و پیکر جسمانیشان دیگر با ما نخواهد بود اما روح و اندیشه، معرفت، ایراندوستی و ویژگیهای شایستۀ ایشان با ما خواهد بود رمز بقای ایشان وابستۀ بقا اندیشه و فرهنگ ایرانی است. برای او از بارگاه الهی علو درجات را خواستاریم.
در ادامه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درگذشت احمد سمیعی (گیلانی) را ضایعۀ بزرگی برای فرهنگ و زبان فارسی عنوان کرد و گفت: احمد سمیعی (گیلانی) یکی از لنگرگاهها و پشتیبانهای هویّت و فرهنگ ایرانی بودند و تلاشهای او برای پاسداشت زبان و ادب فارسی ستودنی است. باید خدا را برای عمر طولانی و با عزتی که به احمد سمیعی (گیلانی) دادند شاکر باشیم. او یک قرن در آستان ادب فارسی درخشیدند.
او افزود: متأسفانه بسیاری از کسانی که عمر طولانی دارند، توان این را ندارند که از پس کارهای روزمره خود برآیند اما احمد سمیعی (گیلانی) تا آخرین روزهای زندگیاش سالم و سرپا بودند و در مراقبت و محافظت زبان و ادب فارسی تلاش میکردند. اگر امروز ویراستاری در ایران قدر و اهمیت دارد بخشی از آن را حاصل تلاشهای خستگیناپذیر احمد سمیعی (گیلانی) است.
او در بخش پایانی سخنانش از درگذشت احمد سمیعی (گیلانی) بهعنوان ضایعهای جبرانناپذیر برای فرهنگ و زبان و ادب فارسی و خانواده و دوستدارانش یاد کرد و پیام تسلیت رئیس جمهور را ابلاغ کرد.
در ادامه این مراسم حسین معصوم همدانی گفت: جای خالی بزرگانی چون استادان ابوالحسن نجفی، اسماعیل سعادت و احمد سمیعی (گیلانی) هرگز پر نخواهد شد و این مشکل ریشه در نظام آموزشی ما دارد که با گلایه هم برطرف نخواهد شد. متأسفانه نظام آموزشی ما عنانگسیخته رو به جلو میرود و همین امر تولّد و پیدایش کسانی چون احمد سمیعی (گیلانی) را غیرممکن میکند.
او افزود: من ۵۰ سال است که از نزدیک با احمد سمیعی (گیلانی) آشنا و همکار هستم و این آشنایی و همکاری در نیمۀ دوم عمر ایشان اتفاق افتاد من سالها با ایشان در انتشارات فرانکلین، سازمان ویرایش دانشگاه آزاد، مرکز نشر دانشگاهی، شورای ویرایش فرهنگستان زبان و ادب فارسی و شورای ویرایش صداوسیما همکار بودم و بهعنوان یک شاگرد از ایشان بسیار آموختهام. او خود را انسان مکلّفی میدانست و هر کاری که به او سپرده میشد به بهترین شکل ممکن آن را انجام میداد.
او افزود: در تمام ۵۰ سالی که ایشان را شناختم ایشان همواره مشغول خواندن و نوشتن بود. امیدوارم تمام نوشتههای ایشان گردآوری شود تا بهواسطۀ این نوشتهها، با شخصیت و دوران اجتماعی که سپری کردند آشنا شویم. بیشک خدمات احمد سمیعی (گیلانی) در تمام عرصههای ترجمه، تألیف، ویراستاری و آموزش ستودنی و ارزشمند است. نام و یادش گرامی باد.
جعفر شجاع کیهانی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و معاون گروه ادبیات معاصر که اجرای این مراسم را برعهده داشت، گفت: استاد احمد سمیعی، سرو بلند زبان و ادب فارسی بودند که قلمی شیوا و فاخر داشتند و در فنون زبان و ادب فارسی و ترجمه سرآمد بودند. ترجمههای او از ادبیات فرانسه بیمثال است.
کیهانی، سمیعی را انسان دغدغهمندی معرفی کرد که همواره عاشق دانستن و خواندن بود. او در ادامه به ذکر خاطرهای از سمیعی (گیلانی) پرداخت و گفت: جمعه بیستوهفتم اسفندماه در مسیر ابرکوه در استان یزد بودم که موبایلم زنگ خورد. استاد بود. فوراً ماشین را در شانه خاکی نگه داشتم. پرسید: «در فرهنگستانی؟» پاسخ دادم: «خیر.» به تندی گفت: «چرا؟!» گفتم: «استاد امروز جمعه است و ایّام نوروز در پیش است و همهجا تعطیل است!» گویی دلشوره گرفته باشد با صدایی لرزان گفت که«کارها را کی انجام میدهید؟» اطمینان دادم که پس از تعطیلات کار را با همراهی همکاران به سامان میرسانم.
در بخش دیگر این مراسم شجاع کیهانی؛ شعری را که بهاءالدین خرمشاهی در وصف احمد سمیعی (گیلانی) سروده بود خواند. محمدرضا ترکی، مدیر گروه ادبیات انقلاب اسلامی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در ادامه شعری را که در سوگ احمد سمیعی (گیلانی) سروده بود خواند. همچنین در بخشی از این مراسم مهشید نونهالی، بیانیۀ گلی امامی، دبیر انجمن ویراستاران، را در سوگ احمد سمیعی (گیلانی) برای حاضران قرائت کرد.
محمدعلی موحّد، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیدعلی آل داوود، موسی اسوار، محمد سرور مولایی، محمود عابدی، محمد دبیرمقدم، حسین معصومی همدانی، سید مجتبی حسینی، محمدرضا نصیری، سیروس علینژاد، کامیار عابدی، کامیار عابدی، علیاصغر محمدخانی، سعید لیلاز، سعید رفیعی، امید طبیبزاده، اکبر ایرانی، آبتین گلکار، مهدی فیروزان، مسعود جعفری جزی، رضا بهاری، غلامرضا امیرخانی، علیاکبر میرجعفری، آرزو رسولی، ارمغان بهداروند، مریم حسینی از حاضران در این مراسم بودند. پیکر سمیعی (گیلانی) برای خاکسپاری به زادگاهش رشت منتقل و روز یکشنبه با حضور اهای فرهنگ و ادب گیلان به خاک سپرده خواهد شد.