زادروز احمد تفضّلی (۱۳۱۶-۱۳۷۵ش)
احمد تفضّلی، انسانی والا، دانشمندی بهنام
دکتر ژاله آموزگار
درطی سالیان دانشمندان برجستهای پا به عرصۀ هستی نهادهاند و بر دانستههای ما افزودهاند، همچنین انسانهای ارزندهای نیز بودهاند که ما را با ارزشهای انسانی راستین آشنا کردهاند؛ اما شاید کمتر با «دانشمندان انسان» برخورد کرده باشیم. احمد تفضّلی که ۱۶ آذر ۱۳۱۶ در اصفهان به دنیا آمد، برای آنهایی که او را خوب میشناختند، دانشمندی بود سرشار از انسانیت. گرچه زندگی پربار او زود و نابهنگام در شامگاه ۲۴ دی ۱۳۷۵ به پایان رسید؛ ولی او با آثارش که همیشه دستمایۀ پژوهشگران خواهد بود، زنده است.
احمد تفضّلی دوران دبستان و دبیرستان را در تهران گذراند، دیپلم ادبی خود را در سال ۱۳۳۵ از دبیرستان دارالفنون دریافت کرد، دورۀ لیسانس زبان و ادبیات فارسی را در سال ۱۳۳۸ در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران با رتبۀ اول به پایان رساند و همان سال دورۀ دکتری را آغاز کرد. از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۴ در مدرسۀ زبانهای شرقی دانشگاه لندن دورۀ فوقلیسانس را گذراند و در سال ۱۳۴۵ از پایاننامۀ دکتری خود با عنوان تصحیح و ترجمۀ سوتکرنسک و ورشت مانسرنسک از دینکرد و سنجش این دو نسک با متنهای اوستایی به راهنمایی دکتر صادق کیا در دانشگاه تهران دفاع کرد و خوشبختانه این اثر اخیراً جزء انتشارات دایرةالمعارف بزرگ اسلامی به چاپ رسید.
زندهیاد دکتر تفضّلی پس از بازگشت به ایران بهعنوان پژوهشگر در بنیاد فرهنگ ایران مشغول به کار شد و از سال ۱۳۴۷ جزء هیئتعلمی دانشگاه تهران درآمد و تا رتبۀ استادی پیش رفت. او عضو برجستۀ چندین مجمع علمی داخلی و خارجی بود و در این مدت جوایز و تقدیرنامهای از مجامع معتبر علمی دریافت کرد: مدال درجۀ یک فرهنگ، تقدیرنامه و جایزۀ کتاب سال برای کتاب نخستین انسان و نخستین شهریار، کتاب زادسپرم و کتاب تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، جایزۀ گیرشمن از طرف آکادمی کتیبهها و ادبیات فرانسه، دکترای افتخاری از دانشگاه دولتی سنپترزبورگ.
از دکتر تفضّلی ۹ کتاب ارزنده به چاپ رسیده است: واژهنامۀ مینو خرد، ترجمۀ مینوی خرد، ترجمۀ جلد اول و دوم نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایرانیان (با همکاری ژاله آموزگار)، ترجمۀ کتاب شناخت اساطیر ایران (با همکاری ژاله آموزگار)، اسطورۀ زندگی زرتشت (با همکاری ژاله آموزگار)، زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن (با همکاری ژاله آموزگار)، ترجمه و تحقیق گزیدههای زادسپرم، به زبان فرانسه، (با همکاری فیلیپ ژینیو)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام (بهکوشش ژاله آموزگار، یک سال پس از درگذشت او).
بیش از ۵۰ مقاله از دکتر تفضّلی در مجلات معتبر فارسی به چاپ رسیده است (مجموعه این مقالات تحت عنوان «مقالات احمد تفضّلی» به کوشش ژاله آموزگار، ازطرف انتشارات توس منتشر شده است). بیش از هشتاد مقاله به انگلیسی و فرانسه و آلمانی نیز از او باقی است که در نشریات معتبر به چاپ رسیده است.
این دانشمندِ انسان، موجودی مهربان، آزاداندیش و با سلامت نفس بود. هوش سرشار و استعداد ذاتی داشت؛ محیط مناسب فرهنگی، همّت شخصی، قریحۀ پویایی و جویایی، سختکوشی، پرکاری، تلاش مداوم، تفکر علمی، آشنایی به زبانهای زندۀ دنیا، درک مکتبهای گوناگون علمی، بهرهمندی از محضر استادان برجستۀ داخل و خارج از کشور و ارتباط مستمر و گسترده با مجامع بینالمللی زمینههایی بودند که شخصیت علمی او در آنها نُضج گرفت و به تدریج دانشمندی طراز اول در سطح بینالمللی شد و به واسطۀ همین جایگاه کمنظیرِ علمی، سال ۱۳۷۱ به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و مدتی نیز معاون علمی و پژوهشی آنجا بود.
دکتر تفضّلی به ایران عشق میورزید. با وجود اینکه بارها موقعیتهای مناسبی در دانشگاههای معتبر خارجی برایش پیش آمد، هرگز به رفتن از ایران و دلکندن از این سرزمین تن در نداد. او این سرزمین را دوست میداشت و با تحقیقات ارزشمندش و سخنرانیهای علمی در جایجای جهان برای ایران افتخار و نام آورد.
(برای اطلاعات بیشتر در این زمینه نک به مقالۀ ژاله آموزگار باعنوان «احمد تفضلی، انسانی والا، دانشمندی بهنام» در یادنامۀ دکتر احمد تفضلی به کوشش دکتر علیاشرف صادقی، انتشارات سخن)