پاستا: خمیراک، ماکارونی: نیرشته ماجرای واژههای انتخابی فرهنگستان زبان چه بود؟
ماجرای واژههای انتخابی فرهنگستان زبان چه بود؟
بحث بر سر واژههای مصوب فرهنگستان زبان فارسی در سالهای اخیر به نوعی نُقل مجالس بوده است؛ نمونهای از آن نیز انتخاب واژگانی مانند «خمیراک» برای «پاستا» است.
واژهگزینی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی طی سالهای اخیر بازتابهای خبری متعددی داشته است؛ عدهای با آن مخالف بودهاند و عدهای دیگر از آن استقبال کردهاند و آن را مایۀ قوام و ماندگاری زبان فارسی دانستهاند. نمونهای از آن نیز انتخاب واژههایی مانند «خمیراک» برای «پاستا» و «خمیربرگ» برای «لازانیا» بوده است.
پس از اعلام این واژهها عدهای با آن مخالفت و عنوان کردهاند که این واژهها امکان استفاده در فضای عمومی جامعه را ندارند و مورد اقبال قرار نمیگیرند. با وجود این حرف و حدیثها، صفحۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در فضای مجازی با بازنشر مطلبی نسبت به انتخاب این واژهها توضیحات بیشتری داده است. در این توضیحات تأکید شده است که واژههایی مانند «خمیراک» و «رشتار»، جزو واژههای تخصصی هستند و برای استفاده در نام غذا انتخاب نشدهاند.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سالهای اخیر کوشیده با ورود به حوزههای علوم نوین، برخی از واژهها را معادلسازی کند که به نظر میرسد انتخاب واژههایی چون خمیراک و … نیز در این حوزه میگنجد. در مطلبی که در صفحۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار گرفته، آمده است:
احتمالاً شنیدهاید یا خواندهاید که واژۀ خمیراک در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای pasta انتخاب شده است، اما آنچه کمتر دربارهاش گفته میشود آن است که این معادل برای استفاده در نام غذا ساخته نشده، بلکه مانند بسیاری از واژههای تخصصی برای متخصصان برگزیده شده تا «انواع محصولات خمیری را که از آرد زبرِ گندم سخت و در طی مراحل مختلفِ خمیر کردن و رشتهای کردن و خشک کردن حاصل میشوند»، چنین بنامند.
گروه واژهگزینی تغذیه و صنایع غذایی در اوایل دهۀ ۱۳۸۰ با حضور متخصصانی چون زندهیاد دکتر مسعود کیمیاگر، دکتر سید ابوالقاسم جزایری، دکتر محمد شاهدی، دکتر پروین زندی، دکتر فروغاعظم طالبان، و دکتر حسن لامع در فرهنگستان تشکیل شد. این گروه، در ابتدای فعالیت، بررسی واژههای مربوط به محصولات خمیری را در برنامۀ کاریِ خود قرار داد و تصمیم گرفت که با فارسیسازی آنها، کار را برای کاربران این اصطلاحات در دانشگاهها و کارخانههای صنایع غذایی سادهتر و دقیقتر کند. چند واژۀ دیگرِ این مجموعه، که در دفتر اولِ واژههای مصوب در سال ۱۳۸۴ منتشر شده عبارتاند از: pasta خمیراک، macaroni: نیرشته، spaghetti: رِشتار، lasagna: خمیربرگ.
فرهنگستان تاکنون برای نامهای غذاها معادلسازی نکرده و برای غذاهای ملل، ازجمله پیتزا و پاستا و لازانیا، اسپاگتی و ماکارونی معادل فارسی نساخته است.