بازگشت به پنجرود
بازگشت به پنجرود شرح و توصیفی است هنری بر احوال رودکی، شاعر نامدار ایرانی، و اوضاع زمانۀ او در نخستین سالهایی که ایرانیانِ فرارودان رفتهرفته میکوشیدند خود را از زیر یوغ دستگاه خلافت بغداد رها سازند. نویسنده در یادداشتّهای پایانی خود بر کتاب تصریح کرده است که هدفش بههیچوجه نوشتن کتابی مستند یا تحقیقی دربارۀ رودکی نبوده است و ازاینرو نباید در آن بهدنبال صحتوسقم واقعیات و نکات تاریخی بود، بلکه باید متن را همانند رمانی خیالی خواند. بسیاری از وقایع یا شخصیتهای کتاب زمینۀ تاریخی و مستند دارند و بسیاری دیگر کاملا خیالیاند و بسیاری از اوقات تشخیص مرز خیال و واقعیت کاری دشوار و یا حتی ناممکن مینماید. به فراموشی سپردن واقعیت در این رمان البته برای خوانندۀ ایرانی، که نسبت به خوانندگان روس آشنایی بهمراتب بیشتری با صحنهها و رخدادهای کتاب دارد، کار آسانی نیست؛ ما ممکن است از توصیف بادهنوشی شاعران برآشوبیم، برخی اتفاقها را مطابق واقعیت نپنداریم یا آنها را در تناقض با باورهای خود ببینیم، از مشاهدۀ برخی اسامی تحریف شده یا نامعمول برای آن زمان شگفتزده شویم و سرانجام نویسنده را متهم کنیم که بدون مطالعه و اطلاعات کافی به نوشتن کتابی دربارۀ شاعر بزرگ ما دست زده است، ولی حقیقت آن است که وُلوس (نویسندۀ کتاب)، گذشته از مطالعۀ گسترده دربارۀ خود رودکی، با بسیاری از منابع شرقی و ایرانی از قبیل تاریخ بخارای نرشخی، نصیحةالملوک امام محمد غزالی، سیرالملوک (سیاحتنامه) خواجه نظامالملک طوسی آشناست و از آنها در نگارش رمان بهره جسته است، اما پیوسته باید به یاد داشت که رودکی و شرح زندگی و زمانۀ او برای نویسنده فقط محمل و دستمایهای است برای بیان تأملاتش در باب موضوعات مختلفی مانند سیاست و حکمرانی، تقریب مذاهب و هنر شاعری.
دیگر کار مهم نویسندۀ این کتاب ثبت برخی از آیینها و باورهای مربوط به ازدواج، خاکسپاری، زایمان و نیز حکایتها و داستانهای محلی است که از منابع مختلف گرد آمدهاند.
کتاب بازگشت به پنجرود، نوشتۀ آندری وُلوس و ترجمۀ دکتر آبتین گلکار، پژوهشگر گروه ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که نشر برج آن را در ۵۳۰ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، به بهای ۱۳۵هزار تومان منتشر کرده است.