گزارش فرهنگستان از اجرای تفاهم‌نامه با صداوسیما

سه‌شنبه، بیست و ششم شهریورماه ۱۳۹۸، مراسم امضای تفاهم‌نامۀ مشترک رسانۀ ملی با فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با محوریت حفظ و حراست زبان و خط فارسی و ارتقای سطح دانش زبانی و ادبی جامعه، با حضور رئیس و معاونان رسانۀ ملی و رئیس و جمعی از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ساختمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

در پی انعقاد این تفاهم‌نامه مقرر شد که هریک از دو سازمان گزارش‌های منظمی از فعالیت‌های خود را که مطابق بندهای تفاهم‌نامه به انجام رسانده‌اند به یکدیگر ارائه کنند.
آنچه در ادامه آمده است گزارش فرهنگستان زبان و ادب فارسی از وضعیت اجرای مواد تفاهم‌نامه تا آذرماه ۱۳۹۸ است.

جناب آقای دکتر عبدالعلی علی‌عسگری

ریاست محترم سازمان صداوسیما

با سلام و احترام، از آنجا که بر اساس بند آخر تفاهم‌نامۀ مورخ ۲۶/۶/۹۸ میان فرهنگستان و سازمان صداوسیما، نمایندگان دو نهاد «موظف به ارائۀ گزارش‌های منظم (هر سه ماه یکبار) از فعالیت‌های بخش‌های ذی‌ربط هستند»، نخستین گزارش اجرایی تفاهم‌نامه، در ماه‌های مهر تا آذر سال جاری، به پیوست ارسال می‌شود. این گزارش بر مبنای بندهای تفاهم‌نامۀ تنظیم‌شده‌ و موارد اجرا شده و نشده در آن مشخص است. فرهنگستان ضمن استقبال از اجرای بعضی از بندهای تفاهم‌نامه و سپاسگزاری از جناب‌عالی و همکارانتان، تقاضا دارد دستور فرمایید گزارشی دربارۀ وضعیت اجرا و عدم اجرای بندهای تفاهم‌نامه در آن سازمان محترم به حضور جنابعالی تقدیم شود و نسخه‌ای از آن نیز به فرهنگستان ارسال گردد تا با همکاری مشترک دو سازمان راه برای اجرای کامل مفاد تفاهم‌نامه هموار شود.

وضعیت اجرای مواد تفاهم‌نامۀ مورخ ۲۶/۶/۹۸ فرهنگستان و صداوسیما

(مهر تا آذر۱۳۹۸)

ماده وظیفۀ تعیین شده برای سازمان صداوسیما وضعیت اجرا
۱ ساخت برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی ترویجی، آموزشی و توجیهی در باب زبان و ادبیات کهن و معاصر فارسي با تأکید بر «رعایت فارسی معیار» و «پرهیز از به‌کارگیری واژههای بیگانه» سیما، جدید: با همکاری فرهنگستان: ساخت و پخش برنامک «پارسی‌گویان/قلمرو پارسی»، به‌‌عنوان پیوست مسابقۀ هفت شهر عشق، در شبکۀ آموزش (ده قسمت پنج دقیقه‌ای). بدون همکاری فرهنگستان: فارسی را پاس بداریم، فارسی شکر است، قند پارسی، چهار دقیقه فارسی.

– بقیۀ برنامه‌های پخش‌شده ادامۀ برنامه‌هایی است که با همکاری فرهنگستان، قبلاً در شبکه‌ها در حال پخش بوده است: سیما: بخش فرهنگستان در برنامۀ صبح به‌خیر ایران (شبکۀ یک)، صدا: برنامۀ فرهنگستان (رادیو فرهنگ)، از پارسی تا فارسی (رادیو گفت‌وگو)، درست‌نویسی (رادیو ایران)، معرفی واژه‌های مصوب و اختتامیۀ بخش مسابقۀ واژه‌گزینی در پویش آیین سخن (رادیو ایران، برنامۀ کافه هنر).

* شایان ذکر است:

-در دو جلسۀ ستاد حفظ و ترویج زبان فارسی سیما رئیس دفتر ارتباط با صداوسیما و معاون گروه واژه‌گزینی حضور یافتند.

– دربارۀ ساخت چند برنامۀ دیگر با فرهنگستان صحبت و مشورت شده‌است.

– مصاحبه‌هایی با مدیران و کارشناسان فرهنگستان در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی انجام شده‌است.

۲ به‌کارگیری واژه‌های مصوّب فرهنگستان در همۀ برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، مجموعه‌های نمایشی زبان‌گردانی‌شده و آگهی‌های بازرگانی و زیرنویس‌ها در صورت دریافت گزارش‌های رسمی از مرکز نظارت و ارزیابی سازمان صداوسیما اطلاعات موثق‌تری در دسترس فرهنگستان بود. بر اساس اطلاعات گردآوری‌شدۀ فرهنگستان، روند کاهشی دقت در کاربرد مصوبات و باقی ماندن اشتباهات نگارشی در زیرنویس‌ها مشخص است.. روند افزایشی کاربرد نام‌های بیگانه در آگهی‌های بازرگانی مشهود است؛ در کنار فهرستی بلند از تبلیغ مکرر نام‌هایی چون اُبیبی، گاج‌مارکت، ال سی من، پانیکو، لیکوریتز، بارلی، پلیواش اکتیو، مای‌بیبی، ایزی‌پیک، پدیدۀ اخیر این تبلیغات، کاربرد حروف لاتینی در آگهی‌های تلویزیونی است، از جمله تبلیغ پوشک اُبیبی ۳D، و پودر سافتلن HD. همچنین، در تبلیغ پودر لباسشویی تاپ، این جمله نوشته شده‌است: «تاپ فکر کن».
۳ عرضۀ واژه‌های بیگانۀ جدید که در برنامههای رادیویی و تلویزیونی به کار می‌رود به فرهنگستان، برای دریافت واژه‌های مصوب جایگزین اغلب پرسش‌های پراکنده به‌صورت تلفنی و پیامکی یا از طریق شبکه‌های اجتماعی به دفتر ارتباط با صداوسیما می‌رسد و معمولاً دربارۀ واژه‌هایی است که در مجموعۀ مصوبات فرهنگستان قرار دارد.
۴ طراحی و راه‌اندازی سامانۀ اطلاع‌رسانی برای تسهیل دسترسی عوامل تولید در سازمان  نسخه‌ای از برنامۀ کاربردی واژه‌های مصوب که در سازمان تهیه شده‌است، اخیراً در اختیار دفتر ارتباط با صداوسیما قرار گرفت که پس از بررسی در گروه واژه‌گزینی، پیشنهادهایی برای بهره‌گیری بهتر از این سامانه به اطلاع مدیران محترم رسید
۵ خودداری از پخش تبلیغات کالاهای داخلی با نام بیگانه بر اساس تبصرۀ این ماده، ابتدا لازم است آیین‌نامۀ اجرایی این ماده تهیه شود. فرهنگستان هنوز اطلاعی در این باب ندارد.
۶ برقراری نظام تشویق و تنبیه نویسندگان و مجریان و گویندگان و گزارشگران و برنامه‌سازان بر کاربرد واژه‌های مصوّب در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی پیش از عقد تفاهم‌نامۀ جدید، آئین‌نامه‌ای در سازمان تدوین و اجرا شده‌بود. از جزئیات ادامۀ اجرا اطلاعی در دسترس فرهنگستان نیست.
۷ اطلاع‌رسانی و برنامه‌سازی دربارۀ نشست‌ها و گردهمایی‌ها و آثار منتشرشدۀ فرهنگستان به روال معمول، اطلاعات لازم دربارۀ سخنرانی‌های ماهانۀ علمی فرهنگستان در اختیار شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی قرار گرفت. در جلسۀ آبان‌ماه، شبکۀ آموزش و واحد سیار مشترک سه شبکۀ رادیویی و در جلسات آذر و دی‌ماه، فقط واحد سیار رادیو سخنرانی‌ها را ضبط کرده‌است.

 

ماده وظیفۀ تعیین شده برای فرهنگستان وضعیت اجرا
۱ معادل‌سازی برای واژه‌های جدید بیگانه و اعلام واژه‌های مصوب جدید به صداوسیما بر اساس روال معمول در گروه واژه‌گزینی، واژه‌های رشته‌های عمومی و تخصصی در شورای واژه‌گزینی به‌صورت هفتگی تصویب می‌شود. اطلاع‌رسانی دراین باره، از طریق برنامه‌های در حال پخش رادیویی(از پارسی تا فارسی، در رادیو گفت‌وگو، و فرهنگستان در رادیو فرهنگ، کافه‌هنر در رادیو ایران) و تلویزیونی (صبح به‌خیر ایران در شبکۀ یک) انجام شده‌است.
۲ تسهیل دسترسی هدفمند کارشناسان و پژوهشگران و برنامه‌سازان به بایگانی‌ها و بانک‌های اطلاعاتی  به درخواست گروه‌ها و برنامه‌سازان و کارشناسان سازمان، واژه‌های مصوب در نسخه‌های رایانه‌ای در اختیار ایشان قرار گرفته‌است.
۳ همکاری در اعطای  جایزۀ سالانه‌ به مجریان و گویندگان و گزارشگران و برنامه‌سازان مروج زبان فارسی معیار    __
۴ تشکیل گروه واژه‌گزینی صداوسیما فرهنگستان بارها این پیشنهاد را به سازمان اعلام کرده‌است (به پیوست نامه‌های ارسالی تقدیم می‌شود).
۵ برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با زبان فارسی از طریق معرفی مدرسان واجد شرایط؛ همفکری و همکاری با دانشگاه صداوسیما – تاکنون چندین جلسه با ریاست دانشگاه صداوسیما، مدیریت آموزش صدا، مدیریت کل آموزش صداوسیما برگزار شده‌است.

– علاوه براین، حوزۀ ریاست سازمان، چهار جزوۀ مربوط به زبان فارسی را برای بررسی در اختیار فرهنگستان قرار داد که دربارۀ آنها اظهار نظر شد.

۶ پذیرش دو نفر از معرفی‌شدگان واجد شرایط سازمان برای در دورۀ کارشناسی ارشد واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی آیین‌نامۀ این کار در پژوهشکدۀ مطالعات واژه‌گزینی در دست تدوین است.