گونۀ زبان فارسی در فضای مجازی را به رسمیت بشناسیم
سهشنبه، اول بهمنماه ۱۳۹۸، نشست «زبان فارسی در فضای مجازی؛ پدیدهشناسی و آسیبشناسی» در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
دکتر مهرنوش شمسفرد، مدیر گروه زبان و رایانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در موضوع «فضای مجازی: بستر بقای زبان» سخنرانی کرد.
دکتر شمسفرد با اشاره به رسانههای موجود گفت: دو رسانۀ گفتار و خط رسانههایی هستند که عمر زیادی دارند و از مدتها قبل با انسان بودهاند و تغییر زیادی نکردهاند؛ هرچند، ممکن است بهزودی رسانههایی مانند رسانۀ انتقال مفهوم از مغز یک انسان به مغز انسانی دیگر ظهور کنند، اما فعلاً همین دو رسانه را داریم.
وی در اولین نشست از نشستهای گروه زبان و رایانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: با وجود تغییر ناچیز در این دو رسانه، بستر انتقال اطلاعات آنها بسیار تغییر کرده است و یکی از این تغییرات ظهور فضای مجازی بهعنوان بستر انتقال بوده است. زبان یکی از ارکان مهم هویت ملی و ابزار اصلی انتقال اخبار و دانش و اطلاعات است.
مدیر گروه زبان و رایانۀ فرهنگستان با اشاره به ویژگیهای فضای مجازی افزود: سرعت، دسترسی بالا، انتشار محتوای متنی، ارتباط برخط، تمایل بیشتر به نوشتار، دربرگیری گونههای مختلف در بسترهای مختلف انتقال اطلاعات رقمی از جملۀ این ویژگیهاست.
دکتر شمسفرد فضای مجازی را از منظرهای مختلف مهم شمرد و گفت: از منظر قدرت، اهمیت آن برای دولتها و غولهای تجاری زیاد است ، بهگونهای که در این حوزه سرمایهگذاری میکنند. آنها به زبان فارسی توجه میکنند تا بتوانند روی این فضا تأثیر گذارند و اطلاعات خود را وارد کنند. در همینجاست که بحث مهندسی اجتماعی پیش میآید.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تولید نشدن ابزار قدرتمندی در فضای مجازی برای انتقال محتوا به زبان فارسی گفت: متأسفانه فقط کاربر ابزارهایی هستیم که در خارج از کشور تولید شدهاند.
وی به کنفرانس «فناوریهای زبانی برای همه» اشاره کرد که یونسکو آن را در آذرماه گذشته برگزار کرد و افزود: مؤسسات مختلف فرهنگی و بینالمللی اقدامات زیادی برای حفظ زبان در فضای مجازی انجام میدهند.
دکتر شمس فرد با طرح پرسشی گفت: آیا فضای مجازی فرصتی برای خط و زبان است یا تهدید؟ از این جهت که حوزۀ نفوذ زبانی را افزایش می دهد، آموزش زبان را آسان و دسترسی به محتوای خبر و علمی را تسهیل کرده، محتوای فارسی را در سراسر فضای مجازی گسترش داده و کسب و کارهای جدیدی خلق میکند، یک فرصت است.
اما مشکل از آنجایی آغاز میشود که محتوای ناسالم در حوزۀ خط، زبان و فرهنگ در فضای مجازی منتشر شود، با وجود این نمیتوانیم بگوییم فضای مجازی تهدیدی برای خط و زبان است؛ زیرا پاسخ درست به این سوال به نمونهبرداری ما از دادهها بستگی دارد و اینکه در کدام زیربخش فضای مجازی از توئیتر، اینستاگرام، وبلاگ ها یا رسانههای برخط به نمونهبرداری میپردازیم.
وی ادامه داد: فرهنگسازی، ایجاد ابزارهای پالایش محتوا و دیگر اقدامات در این زمینه مهم است؛ زیرا ارتقای آموزش زبان، فرمایشی و دستوری نیست.
مدیر گروه زبان و رایانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر پذیرش گونۀ زبانی جدید گفت: تعامل بهترین راه برای بهبود وضعیت خط و زبان فارسی در فضای مجازی است. این زبان سرعت، واژگان خاص خود، علائم زبانی و غیرزبانی مخصوص به خود را دارد.
وی در مقایسه گونۀ معیار زبان فارسی با گونۀ فضای مجازی گفت: اگر هر کدام از این گونهها در جای خود استفاده شوند، مشکلی نخواهیم داشت مشکل از آنجایی شروع میشود که زبانور آنقدر در گونۀ زبانی خاص غرق شود که وقتی وارد گونۀ جدید شود نتواند خود را تطبیق دهد.
دکتر شمس فرد در پایان به تدوین برنامۀ ملی خط و زبان فارسی در فضای مجازی در مرکز ملی فضای مجازی اشاره کرد و گفت: این برنامه که گروه زبان و رایانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در تدوین آن مشارکت داشته است، ایجاد نهضت ملی صیانت از زبان فارسی، توسعۀ زیرساختهای فنی و انسانی، ضابطهگذاری و حمایت از زبان فارسی را در ذیل خود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: سه قدم ضروری در ارتقای خط و زبان فارسی در فضای مجازی به رسمیت شناختن گونۀ زبان در فضای مجازی، استفاده از ظرفیت عظیم آن برای توسعۀ زبان فارسی و خلق ازرش افزوده از محتوای زبان فارسی است.
نشست یکروزۀ زبان فارسی در فضای مجازی، پدیدهشناسی و آسیبشناسی به عنوان اولین نشست گروه زبان و رایانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با هدف شناخت جایگاه خط و زبان فارسی و آسیبهای آن در فضای مجازی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.