مرکز ادبی سمرقند در شاهراه تاریخ
سمرقند شهری باستانی است که قدمت آن از نظر تاریخی به بیش از سههزار سال میرسد، اما بر اساس اسطورهها قدمت آن از این هم دیرینهتر مینماید. در کتاب شهرستانهای ایرانشهر که در زمان ساسانیان تألیف شده است، نخستین شهری که از آن نام برده شده سمرقند است. در این کتاب آمده است که «سمرقند را کاووس، پسر قباد، بنیان گذاشت؛ سیاوش، پسر کاووس، آن را به به فرجام رسانید؛ کیخسرو، پسر سیاوش، آنجا زاده شد و او آتش بهرام ورجاوند را آنجا نشانید».
نخستین نمونههای شعر فارسی را شاعران سمرقندی چون ابوالینبغی عباس بن طرخان و ابوحفص سُغدی سرودهاند. پدر شعر فارسی، ابوعبدالله رودکی هم سمرقندی است. بنابراین، سمرقندیان آغازگر و بنیادگر ادبیات فارسی بودهاند.
این کتاب، کتابی علمی و پژوهشی است که موضوع اساسی آن پیدایش و حضور و نقش ادبیات فارسی و شاعران فارسیگو در قلمرو سمرقند، از آغاز پیدایش شعر فارسی دری تا اوایل قرن بیستم میلادی است. این مجموعه بر پایۀ مطالعات بینرشتهای نگارش یافته است؛ بدین معنی که در آن از علوم و مباحث تاریخی، جامعهشناختی، سیاستشناختی، تاریخادبیاتی و نقد ادبی به بهترین وجه استفاده شده است.
همچنین در این کتاب دربارۀ طرز فکر و سیاستورزیهای حاکمان، نزاعها و درگیریهای آنان بر سر قدرت و حکومت، تعامل دولتمردان با شاعران و اهل ادب و فرهنگ سخن گفته شده است.
کتاب مرکز ادبی سمرقند در شاهراه تاریخ، نوشتۀ دکتر صدری سعدی، استاد دانشگاه سمرقند، و به کوشش دکتر مصطفی باباخانی است که انتشارات آروَن آن را در ۵۲۴ صفحه و با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه، به بهای ۹۵هزار تومان منتشر کرده است.
معرفی: علیرضا طیبی