طرح‌های در دست اجرای گروه دستور
انتشار ویژه‌نامۀ دستور: ویژه‌نامۀ دستور، وابسته به نامۀ فرهنگستان، با هدف متمرکز کردن نشر پژوهش‌های مرتبط با صرف و نحو زبان فارسی برنامه‌ریزی شده و تا کنون پانزده شمارۀ آن به چاپ رسیده است. در حال حاضر مراحل آماده‌سازی مقالات (داوری، ویرایش علمی و فنی، حروف‌نگاری و مقابله) شمارۀ شانزدهم ویژه‌نامۀ دستور در دست انجام است.
طرح «بازنگری دستور خط مصوب فرهنگستان»: ازآنجاکه از انتشار چاپ نخست جزوۀ «دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان» تا کنون حدود هجده سال می‌گذرد، باتوجه‌به نیازهای روز و سرعت رشد فناوری اطلاعات، نیاز به بازنگری جزوۀ دستور خط و به‌روزرسانی آن بیش از پیش احساس می‌شد؛ ازاین‌رو، گروه دستور و رسم‌الخط زبان فارسی بر آن شد تا با تشکیل کارگروهی متشکل از برخی اعضای پیوستۀ فرهنگستان و کارشناسان این سازمان و دو نفر از کارشناسان خارج از فرهنگستان که در زمینۀ شیوۀ نگارش خط فارسی صاحب تجربه و نظر هستند، این مهم را محقق سازد. این کارگروه در سال ۹۶ تشکیل شد و کار خود را آغاز کرد. برای به انجام رساندن این طرح ابتدا مجموعه‌ای از پیشنهادهای رسیده در زمینۀ دستور خطّ مصوب فرهنگستان فراهم آمد و سپس این پیشنهادها دسته‌بندی و اولویت‌های آن مشخص شد و در قالب جزوه‌ای ۶۹صفحه‌ای برای طرح و بررسی در کارگروه بازنگری دستور خط فارسی فرهنگستان ارائه گشت. سپس مجموعۀ فراهم‌آمده برای برخی صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران نگارش و ویرایش، جهت اعلام نظر، ارسال شد. پس از دریافت نظریات و بررسی و دسته‌بندی آن‌ها در گروه، ماحصل کار در جلساتِ کارگروه بازنگری دستور خط فرهنگستان طرح شد و مورد بررسی قرار گرفت. اکنون بررسی دستور خط در کارگروه بازنگری آن، مجموعا طی ۵۲ جلسه، به اتمام رسیده و ماحصل آن طی جمعا ۱۵ جلسه (چهار جلسۀ حضوری و یازده جلسۀ غیرحضوری) مورد بازبینی و بررسی نهایی اعضای کارگروه قرار گرفت. ویرایش نهایی این نسخه به پایان رسیده و برای چاپ در صد نسخه به‌منظور ارسال به منتخبی از افراد صاحب‌نظر در اختیار نشر آثار گداشته خواهد شد. پس از دریافت اظهارنظرها و بررسی آن‌ها و تصویب نهایی شورای فرهنگستان، چاپ و برای استفادۀ عموم عرضه خواهد شد.
طرح «بررسی و تدوین نشانه‌های سجاوندی متمم دستور خطّ فارسی»: مقصود از سجاوندی (نشانه‌گذاری یا نقطه‌گذاری) که یکی از بخش‌های مهم ویرایش فنی است، آشنایی با شیوۀ کاربرد نشانه‌هایی است که امروز در نوشته‌ها به کار می‌رود و به یاری آن‌ها خواندن مطالب به صورتی درست‌تر و آسان‌تر انجام می‌پذیرد. ازآنجاکه در زندگی امروزی سهولت و سرعت از لوازم هر کار است، و این قبیل نشانه‌ها در هموارسازی و شفاف‌سازی متن نقش کلیدی دارند، ارائۀ قواعدی برای نحوۀ کاربرد آن‌ها بسیار ضروری است. برای انجام این طرح ابتدا گزارشی در خصوص ضرورت اجرای آن به شورای مدیران گروه‌ها ارائه شد. این طرح در تاریخ ۲۹/۱/۱۳۹۰ به تصویب رسید. بررسی این طرح، پس از اتمام طرح «بازنگری دستور خط مصوب فرهنگستان»، در دستور کارِ گروه دستور و رسم‌الخط زبان فارسی قرار دارد. مراحل انجام طرح به شرح زیر است:
- شناخت و گردآوری منابع مرتبط با موضوع؛
- استخراج کلیۀ نکات مرتبط با موضوع از منابع گردآوری‌شده؛
- دسته‌بندی و معرفی انواع نشانه‌ها و موارد استعمال آن‌ها به‌همراه نمونه‌هایی برای هریک از آن‌ها؛
- تهیۀ گزارشی از نتایج حاصل از بررسی مطالب استخراج‌شده و ارائۀ آن در کارگروه مربوطه جهت بررسی و اتخاذ تصمیم؛
- ارائۀ تصمیمات کارگروه به شورای فرهنگستان جهت تصویب نهایی.
نشانه‌هایی‌که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از:
نقطه، ویرگول، نقطه‌ویرگول، دونقطه، علامت سؤال، علامت تعجّب، علامت تعلیق، علامت نقل‌قول، خط (خط‌فاصله، نیم‌خط‌فاصله) که نقش اصلی دارند. علائم دیگر نیز عبارت‌اند از: پرانتز، قلاب، خطّ مورب، پیکان، ستاره، خط ممتد، ابرو (خط تاب‌دار)، علامت بند (پاراگراف)، خطّ موازی، علامت تکرار، علائم هندسی و خطّ مساوی.
در حال حاضر این علائم بررسی شده‌اند و گزارش آن برای طرح در کارگروه بازنگری دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان در دست تهیه است:
ــ بررسی برخی از قواعد نگارش متون ریاضی و فیزیک و نیز مواد شیمیایی در ادامۀ طرح «تدوین نشانه‌های سجاوندی متمم دستور خط فارسی». نثر ریاضی فارسی آمیخته‌ای است از کلمه‌ها و جمله‌های فارسی با نمادهای خاص ریاضی و حروف لاتینی و عباراتی متشکل از این حروف و نمادها. این درآمیختگی که گزیری هم از آن نیست، منشأ دشواری‌های فراوانی است که نویسندگان و مترجمان متن‌های ریاضی دائماً با آن‌ها درگیرند. منظور از متن ریاضی هر متنی است که این‌گونه نمادها و عبارت‌ها در آن به کار می‌روند، و شامل بسیاری از متن‌های مربوط به فیزیک و مهندسی و شیمی هم می‌شود. ناچار باید قراردادهایی وضع کرد و به کار برد تا خواننده دچار بدفهمی نشود. این بررسی در جهت یافتن راهکارهایی برای مواجهه با این پیچیدگی‌ها و مشکلات و مرتفع ساختن آن‌ها انجام می‌پذیرد.