رونمایی «هزارواژۀ باستان‌شناسی»

دوشنبه، بیست و نهم مهرماه ۱۳۹۸، مراسم رونمایی هزارواژۀ باستان‌شناسی، حاصل کارگروه واژه‌گزینی باستان‌شناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به همت گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی در تالار ناصرخسرو این دانشکده برگزار شد.

در ابتدا دکتر کوروش محمدخانی، عضو کارگروه باستان‌شناسی، اعضای فعلی و پیشین گروه را معرفی و انتشار هزارواژۀ باستان‌شناسی را به‌عنوان حاصل کار هیجده‌سالۀ ایشان ستودند.

نسرین پرویزی، معاون گروه‌های واژه‌گزینی و فرهنگ‌نویسی فرهنگستان، از برگزاری جلسۀ «رونمایی» در دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی و توجه به هزارواژۀ باستان‌شناسی به‌عنوان حاصل عمر کارگروه واژه‌گزینی باستان‌شناسی قدردانی کردند.

در ادامه، ایشان شرحی از تاریخچۀ فعالیت فرهنگستان، روند کار در گروه فرهنگ‌نویسی و شیوۀ واژه‌‌گزینی در گروه واژه‌گزینی ارائه دادند. انتشار سومین جلد از فرهنگ جامع زبان فارسی در ماه‌های آینده ازجمله سخنان ایشان بود.

وی گفت: مردم فرهنگستان را با واژه‌گزینی می‌شناسند و ضرورت واژه‌گزینی از مباحثی است که سال‌ها در مورد آن گفت‌وگو شده است. مسئولیت فرهنگستان ایجاب می‌کند که مردم را نسبت به زبان فارسی حساس کند. زبان فارسی پیشینه‌ای قوی دارد و فرهنگستان زبان و ادب فارسی صرفاً یک مؤسسۀ وضع لغت نیست. تمام کشورهایی که پیشینۀ زبانی قوی دارند، مانند فرانسه و آلمان، به حفظ واژه‌های خود توجه دارند. مثلاً حتی اگر در حوزه‌ای مثل موسیقی واژه‌های زبان ایتالیایی رواج داشته باشد، سعی می‌کنند که حتماً واژۀ معادل خودشان را بسازند تا زبانشان غنی شود. ممکن است که این واژه‌ها را مردم به‌کار نبرند، ولی این اقدام، بیانگر قدرت زبان است. باید زبان علمی فارسی تقویت شود، تا بتواند در برابر هجوم الفاظ بیگانه از طریق علوم و فنّاوری‌های نوین مقاومت کند. فرهنگستان با تجربه‌ای که در سال‌های گذشته در کار واژه‌گزینی داشته ثابت کرده است که در تمام موارد در حوزه‌های مختلف علمی، می‌توانیم معادل فارسی دربرابر واژه‌های بیگانه داشته باشیم و زبان علمی بومی‌ داشته باشیم.

در ادامه دکتر مهرداد ملک‌زاده، دبیر کارگروه واژه‌گزینی باستان‌شناسی، گزارشی از عملکرد کارگروه ارائه داد و گفت: در جامعۀ باستان‌شناسی متخصصان باستان‌شناس در ساختن اصطلاح کار زیادی انجام نداده‌اند. باستان‌شناسی ایران هنوز جوان است و نسل جوان این حوزۀ علمی شاید کارهایی را که که هنوز انجام نشده است برعهده بگیرند.

وی افزود: کارگروه واژه‌گزینی باستان‌شناسی کار عظیمی انجام داده و مجموعه‌ای را گرد آورده که در این حوزه سابقه نداشته است.

دکتر حمیدرضا ولی‌پور، معاون آموزشی دانشکده و مؤسس گروه باستان‌شناسی در دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی گفت: افتخار داریم که از این کار بزرگ و خیلی مهم همکارانمان در دانشکده رونمایی کنیم. اصطلاح‌شناسی و استانداردسازی کلمات کار خیلی بزرگی است و کارگروه باستان‌شناسی کار دشواری انجام داده است. باستان‌شناسی به‌عنوان علم جدید ۱۰۰ تا ۱۵۰ساله مفاهیم و واژه‌های جدیدی را به دایرۀ لغات علوم وارد کرده است که شگفت‌انگیز است. اصطلاحات جدید ترکیبی از علوم مختلف است که کار واژه‌گزینی را دشوار می‌کند.

دکتر ولی‌پور در پایان ابراز امیدواری کرد این کارگروه با جدیت و تلاش بیشتر، نتایج بهتری برای جامعۀ باستان‌شناسی به‌بار آورد.

دکتر حکمت‌الله ملاصالحی دربارۀ اهمیت تعریف مفاهیم باستان‌شناسی مطالبی ارائه داد، وی گفت: فرهنگستان برای اولین بار به باستان‌شناسان می‌آموزد که با مفاهیم درست‌تعریف‌شده به میدان بروند. مدخل‌های هزارواژۀ باستان‌شناسی عمدتاً در توضیح مفاهیم نظری باستان‌شناسی هستند و آن‌قدر هوشمندانه انتخاب شده‌اند که ساختن قید و صفت و مفهوم‌سازی مرکب با این واژه‌ها امکان‌پذیر است.

وی به‌صورت گلایه از فرهنگستان و صداوسیما گفت: که متأسفانه برای به‌کارگیری این مفاهیم و واژه‌ها تمهیداتی به‌کار گرفته نشده است. همچنین به توضیح اهمیت زبان مادری و لزوم پاسداشت آن در ادامۀ تاریخ و فرهنگ کشور پرداخت.

ناصر نوروزاده چگینی، سخنران آخر،ضمن قدردانی از حمایت‌های نسرین پرویزی، فرزانه سخائی، و علیرضا حجازی دربارۀ وسعت شمول باستان‌شناسی گفت: وسعت و اشتراکات علوم مختلف با باستان‌شناسی، ازجمله شیمی و فیزیک و علوم تجربی کار باستان‌شناسان را در واژه‌گزینی سنگین‌تر می‌کند.

در ادامه وی به لزوم توجه به واژه‌های گویشی تأیید کرد و گفت: متأسفانه گویش‌ها درحال فراموش شدن هستند و لازم است در کار واژه‌‌گزینی به‌کار گرفته شوند. در خاتمه، به واژه‌های فراموش‌شده در زبان فارسی اشاره کرد که در مواردی می‌توان آن‌ها را زنده کرد و در واژه‌گزینی به‌کار گرفت.

در پایان جلسه، از هزارواژۀ باستان‌شناسی رونمایی شد.