امضای تفاهمنامۀ همکاری با سازمان ملی استاندارد
سهشنبه، شانزدهم مهرماه ۱۳۹۸، در مراسم روز جهانی استاندارد، رؤسای سازمان ملی استاندارد ایران و فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر نیّره پیروزبخت و دکتر غلامعلی حداد عادل، تفاهمنامۀ همکاری امضا کردند. این تفاهمنامه بهمنظور تقویت روابط فرهنگستان و سازمان ملی استاندارد در زمینۀ ترویج واژههای مصوب، دستور خط مصوب فرهنگستان و بهبود استانداردهای ملی از نظر نگارش فارسی منعقد شد.
پس از امضای این تفاهمنامه دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در سخنانی اظهار کرد: شاید این پرسش پیش بیاید که فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سازمان ملی استاندارد چه ارتباطی با یکدیگر میتوانند داشته باشند. برای پاسخ به این پرسش ذکر مقدمهای لازم است. زبان حلقۀ واسطه و رابط بین ذهن و عالم واقع است، یعنی ذهن و علم، و این دو را به هم وصل میکند. زبان گویی مثل اتاقی است که دو پنجره دارد یک پنجره به سمت درون باز میشود که ذهن ماست، یک پنجره هم به خارج باز میشود.
وی در ادامه با اشاره به نقش هویتبخشی زبان به پدیدهها و واقعیتها افزود: در استاندارد، نظر به عالم خارج است. هدف استاندارد ساماندهی و نظمبخشی کمّی و کیفی به واقعیتهای عالم خارج است، اما چنین کاری بدون انضباط زبانی ممکن نیست. چون ما با زبان است که اشیاء را از هم تمیز میدهیم و تفکیک میکنیم. هایدگر، فیلسوف بزرگ آلمانی، گفته: «زبان خانۀ وجود است». هر چیزی تا در زبان سکنا پیدا نکند، جاگیر نشود، صاحب هویت نمیشود. ما با زبان به واقعیتهای خارج هویتبخشی میکنیم و آنها را از هم تفکیک میکنیم. هرچه زبان تواناتر و دقیقتر باشد امکان دستهبندی و تفکیک واقعیتهای خارجی بیشتر میشود.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس از آن به ارتباط میان فرهنگستان و سازمان استاندارد پرداخت و گفت: ما با سازمان استاندارد چه همکاریای داریم؟ یکی از کارهای مهم سازمان استاندارد به دست آوردن تعریف در برابر مفاهیم است. هر چیزی که سازمان استاندارد میخواهد استاندارد آن را تحلیل کند اول باید تعریفش کند و بگوید این چیست! درست همین جا احتیاج به یک لفظ مشخص، یک معادل فارسی مشخص برای آن پیدا بشود. ما باید دقت کنیم بهجای هر تعریفی که با تعریف دیگر فرق دارد یک لفظ متفاوتی به دست بیاوریم و آن لفظ هم استاندارد باشد.
دکتر حداد عادل سپس به سابقۀ همکاری فرهنگستان با سازمان ملی استاندارد اشاره کرد و افزود: همکاری ما با سازمان استاندارد از ۲۲ سال پیش آغاز شده است. مرحوم دکتر یدالله ثمره، که زبانشناس و عضو پیوستۀ فرهنگستان بود، با سازمان استاندارد همکاری میکرد. ایشان سازمان را قانع کرد که حرفنویسی و آوانویسی فارسی را برای فضای مجازی و فضای مکتوب استاندارد کنند و اینکه این استاندارسازیِ حروف فارسی با همکاری فرهنگستان صورت بگیرد. در حال حاضر هم ما با این سازمان همکاریهای گوناگون داریم. ما دربارۀ استانداردهای بینالمللی اظهار نظر میکنیم، در تدوین واژهنامههای استاندارد ملی و نظارت همکاری داریم، در تدوین استاندارهای ملی در رشتههای مختلف از نظر بازخورد واژههای مصوب همکاری داریم؛ یعنی در واقع وقتی ما واژهای را تصویب میکنیم بهترین کاربر این واژهها سازمان استاندارد است. همکاران ما هماکنون در جلسات کارشناسی سازمان استاندارد حضور دارند و شرکت میکنند.
وی پس از آن دربارۀ تفاهمنامۀ همکاری این دو سازمان اظهار کرد: این تفاهمنامهای که امروز به امضا رسید یکی از کارهایش این است که ما ویراستاران سازمان را از نظر ویرایش فارسی و آشنایی با علم اصطلاحشناسی و واژهگزینی آموزش بدهیم و همچنین مسئولیت دبیرخانۀ کارگروه فنی متناظر استانداردسازی را به عهده بگیریم و آموزش بدهیم و سازمان استاندارد هم اعلام آمادگی کرده که مصوبات ما را استفاده بکند. ما هم آمادگی داریم که واژههایی را که هنوز معادلی در فارسی ندارند از سازمان استاندارد بگیرم و برای آنها واژۀ مصوب انتخاب کنیم.
دکتر حداد عادل در پایان اظهار کرد: آخرین نکته این است که فرهنگستان خود کلمۀ استاندارد را، با اینکه فارسی نیست، بهعنوان یک واژه پذیرفته است؛ یعنی فرهنگستان به واژۀ استاندارد تابعیت ایرانی داده، تابعیت زبان فارسی داده؛ به دو جهت: یکی بینالمللی بودن این کلمه است. ما این کار را برای کلمۀ پلیس هم کردیم. یک وقتی معادل پلیس را کلمۀ دیگری انتخاب کرده بودند. ما استدلال کردیم که اجازه بدهید پلیس با همین صورت خارجی وارد زبان فارسی شود. برای استاندارد هم همین استدلال را کردیم و گفتیم استاندارد به زبان فارسی لطمه نمیزند. دلیل دیگر هم اینکه کلمۀ استاندارد با موسیقی زبان فارسی هماهنگ است. کلمهای نیست که ظاهرش با زبان فارسی بیگانه باشد. «اُستاندار» خیلی نزدیک است به «استاندارد». شما هم که این کلمه را بیان میکنید حس نمیکنید که در تلفظ آن دشواری دارید.