یک آب شسته‌تر ، فارسی بگوییم، فارسی بنویسیم

کتاب حاضر مجموعۀ داستان‌گونه‌ها یا نوشته‌های ‌کوتاهی است که پیشنهادِ  فارسی‌گویی و فارسی‌نویسی و کاربرد واژه‌های فارسی به جای واژه‌های غیرفارسی موضوع محوری آن است. در این نوشته‌ها نویسنده با لحنی محاوره‌ای، شیرین و جذاب به مخاطبان گوشزد می‌کند که می‌توان به جای فلان واژۀ انگلیسی یا فرانسوی یا عربی، معادل‌های فارسی یا گویشیِ موجود در زبان را به کار بست و اگر برای واژه‌ای معادلی وجود ندارد می‌توان با کمی ذوق با استفاده از گنجینۀ غنی واژه‌های فارسی یا ایرانی واژه‌های نو ساخت یا از واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بهره جست. نگارنده گاهی خود در نوشته هایش دست به واژه‌سازی می‌زند.

تلاش نویسنده برای  پاسداشت زبان فارسی ستودنی‌است، هر چند دیدگاه‌های ایشان که در لابه‌لای نوشته‌ها بروز می‌یابد، نشان از سره‌گرایی و پا‌ک کردن زبان از هر زبانی دیگر است. وام‌گیری پدیده‌ای است که در همۀ زبان‌ها رایج است. به واژه‌ای که از یک زبان وارد زبان دیگر می‌شود در اصطلاح وام‌واژه می‌گویند. این پدیده با درجات مختلف در همۀ زبان‌ها مشاهده می‌شود. برای مثال، بر اساس یک پژوهش، زبان انگلیسی در مقایسه با زبان آلمانی واژ‌ه‌های بیشتری را به وام گرفته است. چرایی این پدیده  بسیار پیچیده است؛ ترکیبی از تاریخ ، جغرافیا، قدرت و ساختارِ زبان در این امر دخیل است. زبان‌ها براثر تماس از یکدیگر تأثیر می‌پذیرند و زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین، وجود زبانی پاک و عاری از واژۀ بیگانه، دور از انتظار است. نویسنده در برخی از نوشته‌ها سعی می‌کند واژه‌هایی را که مدت مدیدی است در زبان رواج دارد از زبان حذف کند، درحالی‌که این امر بدون در نظر گرفتن مسائل حاکم بر زبان، کوششی نافرجام است.

متن کتابِ حاضر پیشتر در روزنامه خراسان به چاپ رسیده است و اکنون در قالب کتاب به خوانندگان عرضه می‌شود. نویسنده در مقدمه کتاب آورده است: « کتاب حاضر می‌خواهد بگوید هر کس از آنچه پیش‌تر فارسی صحبت می‌کرده است اکنون یک گام فراتر برود ، به همین مناسبت مَثَل معروف یک آب شسته‌تر در عنوان کتاب گنجانده شده است.»  کتابِ یک آب شسته‌تر علاوه بر فهرست و  مقدمه،  شامل ۸۸ نوشتۀ یک‌صفحه‌ای و پیوست است.  هر یک از این نوشته‌ها به معرفی یک واژه می‌پردازد. در بخش پیوست نیز نویسنده برای ۸۳ واژۀ بیگانه فهرست‌وار معادل فارسی پیشنهاد کرده است.

کتاب  یک آب شسته‌تر فارسی بگوییم، فارسی بنویسیم، تألیف اسماعیل فریدونی است که شهر چاپ خراسان آن را  در ۱۰۸ صفحه و به بهای ۱۰۰هزار ریال منتشر کرده است.

چند متن زیر نمونه‌‌هایی از این کتاب است:

فرسایش زبان

دیروز ما

برو یه غذاخوری، هفتاد دست کباب سفارش بده، بخش ویژه رو هم پیش‌خرید کن، ببین تخفیف داره، یه عکسی هم از فهرستشون بگیر. چشم‌اندازش رو هم ببین بعد با من تماس بگیر.

امروز ما

برو یه رستوران لوکس هفتاد پرس رولت گوشت اردر بده، بعد سالن وی آی پی رو هم رزرو کن، بعدش بپرس ببین آف داره یا نه، بعدش یه ایمیج از مِنو اونجا بگیر. در ضمن، ببین اون اطراف ویو خوبی داره یا نه، آخر سر یه اس به من بده.

فردای ما ؟

اوریجینال: ناب، خالص

ناب به معنی خالص است. مثلا می‌گویند: گلاب ناب قمصر. اوریجینال هم معنی اصل و خالص می‌دهد. اما هیچ‌گاه نمی‌گوییم گلاب اوریجینال قمصر. پس چرا در مورد کالاهای دیگر مثل گلاب عمل نمی‌کنیم. کافی است چشمتان را به یک جنس که در دسترستان هست و تا حالا به آن می‌گفتید: اوریجینال، بدوزید و چند بار بگویید: این جنس ناب است یا اصل است. شک نداشته باشید که جایگزینی به‌راحتی شکل می‌گیرد. می‌ماند لذتی که شما از خدمت به فرهنگ کشورتان می‌برید، که آن هم گوارای وجودتان.

کمپین:‌ پویش

کمپین حمایت از کودکان، کمپین حمایت از زنان سرپرست خانواده، ‌کمپین…

اگر کسی از  جان و دل خواهان خواسته‌ای باشد، نه با پا، که با سر به سوی آن می‌رود. این که بعضی از دوستان در مورد فارسی کردن واژه‌ها، اصراری ندارند، باید گفت: ‌شاید این دوستان تعریفی از خواستۀ خود ندارند، یا خدای نکرده خواسته ایشان، آن طرفی است.

به ایشان باید گفت: ‌آیا شما در مورد داشته‌های خصوصی خودتان نیز  همین‌گونه رفتار می‌کنید؟

بی‌تردید، پاسخ منفی است. هیچکس دوست ندارد به خودش لطمه بزند.

ولی چرا نسبت به فرهنگ همگانی بی‌اعتنایی رواست. پس اگر موافقید، یک پویش همگانی و همیشگی برای پشتیبانی از فرهنگ و زبان راه بیندازیم.

بهتر است از همین واژۀ پویش آغاز کنیم و از این پس آن را به جای واژۀ بیگانه «کمپین» به کار ببندیم.

معرفی: سهیلا حیدری