محدودۀ جغرافیایی موردمطالعه در فرهنگنامۀ گویش اهالی تربت حیدریه، از شمال منطقۀ نوغان در جنوب مشهد و از مشرق مرز شهرستانهای فریمان و تربت جام و از غرب کاشمر و بجستان و از جنوب قاین و گناباد است. این فرهنگنامه شامل دو بخش پیشگفتار و متن فرهنگنامه است.
بخش پیشگفتار این کتاب شامل سه بخش است که عبارتاند از: بخش اول: وضعیت عمومی شهر و شهرستان تربت حیدریه؛ جغرافیا و تاریخ تربت حیدریه؛ وضعیت طبیعی و اجتماعی و اقتصادی تربت حیدریه در هفت دهۀ پیش؛ تفریحات و اماکن تفریحی و بازیها؛ فرهنگ؛ مزار قطبالدین حیدر؛ عزاداری؛ به حرکت درآوردن نخل در روز عاشورا؛ ماه رمضان و برخی مراسم آن؛ مزار بیبی حسنی؛ کار و پیشۀ مردم، تأسیس کارخانۀ قند.
بخش دوم: فرهنگ و فرهنگنامهنویسی برای زبان و شاخههای آن؛ جستاری پیرامون زبان فارسی و شاخههای آن و فرهنگنامهنویسی برای این زبان؛ تاریخ و جغرافیا و پایندگی زبان ایرانی؛ دربارۀ زبان؛ زبان و زبان ایرانی؛ گویش؛ پیشینۀ مطالعات پیرامون گویشها در سطح جهانی و ایرانی؛ لهجه؛ گونههای زبانی؛ زبان معیار فارسی؛ تکامل و سادهگرایی زبان فارسی و شاخههای آن؛ رشد بیشتر زبان معیار ایرانی از سایر گویشها و دلایل و زبانهای آن؛ تغییرات تکاملی تاریخی زبان ایرانی و گویشها و لهجههای آن.
بخش سوم: گویش خراسانی و گویش اهالی تربت حیدریه؛ دستور زبان گویش اهالی تربت حیدریه؛ تعریف؛ سبب پرداختن به دستور زبان اهالی تربت حیدریه؛ قواعد دستوری؛ ویژگیهای دستوری؛ ویژگی پسوندها؛ ویژگی ضمایر و قیود؛ بیست و هفت نکتۀ دستوری؛ افعال و نمونهای از صرف آنها؛ مطالبی پیرامون این فرهنگنامه.
در قسمت متن فرهنگنامه دو بخش مجموعهواژگان و ضربالمثلها و حِکَم به چشم میخورد.
کتاب فرهنگنامۀ گویش اهالی تربت حیدریه، نوشتۀ احمد دانشگر و اسفندیار جهانشیری است که انتشارات جهانتاب آن را در ۵۴۰ صفحه و با شمارگان ۵۰۰ نسخه، به بهای ۴۴۰هزار ریال منتشر کرده است.
معرفی: علیرضا طیبی