دوشنبه، بیست و چهارم اردیبهشتماه ۱۳۹۷، برنامۀ «صورت ماه» در رادیو گفتوگو، بهمناسبت روز پاسداشت زبان فارسی به این مقوله اختصاص داشت. در این برنامه آقایان دکتر علیرضا امامی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر حسینعلی رحیمی، عضو هیئت علمی فرهنگستان، هر دو از پژوهشگران گروه فرهنگنویسی، و دکتر فرشید سمائی، عضو هیئت علمی فرهنگستان، و دکتر رضا عطاریان، دندانپزشک، هر دو از پژوهشگران گروه واژهگزینی، و مرتضی قاسمی، عضو هیئت علمی و مدیر روابط عمومی فرهنگستان، در استودیو حضور یافتند.
در این برنامه آقای قاسمی دربارۀ جزئیات مراسم روز پاسداشت زبان فارسی در فرهنگستان سخن گفت و پس از آن دکتر امامی اظهار کرد: شاهنامه یکی از پرچمهای هویت ملی ماست. جامعهای با ادعای هویت تاریخی و افتخار به آن، نمیتواند از زبان خود بگسلد. فارسیزبان باید ابتدا زبان خود را بیاموزد و نگران ارتباط با همزبانان و آیندگان خود باشد و درعینحال، زبانهای دیگر را هم بهخوبی بیاموزد.
دکتر رحیمی، ضمن اشاره به تنوع کمنظیر قومی و زبانی در ایران، گفت: این امر نقطۀ قوّت ملت ایران است. زبان فارسی یکی از رشتههایی است که این اقوام رنگارنگ را به همدیگر وصل میکند و نباید بگذاریم آن را تضعیف کنند.
دکتر سمائی به ساحتهای متنوع زبان اشاره کرد و گفت: زبان یکی از عوامل توسعۀ جوامع است. لازم است حوزۀ زبان عمومی و تخصصی هر دو گسترش پیدا کند. نحو و واژگان سطوح مختلف زبان علمی هم با یکدیگر فرق میکند.
در ادامه دکتر عطاریان اظهار کرد: از کسانی که نگران ارتباط تخصصی با گویشوران زبانهای دیگر هستند باید پرسید چگونه خودتان علم را میآموزید؟ آموزش علم با واژههای غیر فارسی مجموعۀ واژگان ذهنی فرد را، بدون کمک به درک عمیق، افزایش میدهد.
وی در ادامه تأکید کرد: با آموزش رسمی و غیر رسمی و تشویق میتوان علاقۀ نسل جوان را به زبان معیار افزود.
صورت ماه، به تهیهکنندگی بهزاد محمودزاده و با اجرای دکتر رشید کاکاوند، پژوهشگر ادبیات، بهمدت دو ساعت و بهطور مستقیم از رادیو گفتوگو پخش میشود.
سهشنبه، بیست و پنجم اردیبهشتماه ۱۳۹۷، مصادف با روز پاسداشت زبان فارسی، دکتر محمد دبیرمقدم، عضو پیوسته و معاون علمی ـ پژوهشی فرهنگستان، مهمان برنامۀ زندۀ «صبح و گفتوگو» در رادیو گفتوگو بود.
وی در بخشی از سخنان خود دربارۀ آمیختگی زبانهای عربی و فارسی گفت: نتیجۀ تعامل زبانها قرضگیری است. زبان عربی تا قرن پنجم در کشورهای اسلامی تأثیرگذار بوده است؛ ازاینرو دانشمندان ایرانی آثار خود را به هر دو زبان تحریر کردهاند و پدیدۀ قرضگیری واژگانی رخ داده است. اما پس از آن، با تغییر نقش زبان عربی از نظر علمی، این تأثیرگذاری بر فارسی بسیار کم شده است.
وی در ادامه اظهار کرد: در کار زبان نباید افراط و تفریط کرد. در کدام دورۀ زبان فارسی و در کدام اثر ارزشمند فارسی این نوع سرهگرایی که اکنون برخی ادعای پیروی از آن را دارند سابقه دارد؟
معاون علمی ـ پژوهشی فرهنگستان در پایان دربارۀ برنامههای فرهنگستان برای روز پاسداشت زبان فارسی از جمله طراحی نرمافزار نظرخواهی معادلهای واژههای بیگانه، انتشار ترجمۀ منظوم آلمانی شاهنامه سخن گفت.
سهشنبه، بیست و پنجم اردیبهشتماه ۱۳۹۷، ویژهبرنامۀ «میزبان» با حضور دکتر محمدرضا رضوی، عضو هیئت علمی فرهنگستان، و در موضوع پاسداشت زبان فارسی از رادیو ایران پخش شد.
در این گفتوگوی چهلدقیقهای، دکتر رضوی از امر رایج قرضگیری واژهها در زبانها گفت و اظهار کرد: ساختمان زبان، برخلاف بخش واژگانی آن، بهسادگی تحت تأثیر نفوذ زبان دیگر قرار نمیگیرد.
وی در توصیف پدیدۀ «دیدگاه کشلقمهای» گفت: بسیار اتفاق میافتد واژههایی نادرست به فرهنگستان نسبت داده میشود که هیچ عقل سلیمی نمیتواند باور کند یک نهاد علمی چنین معادلی را برگزیده باشد.
دکتر رضوی دربارۀ طرح بررسی واژههای بیگانه در کتابهای درسی و پژوهشکدۀ مطالعات واژهگزینی فرهنگستان نیز سخن گفت و به معرفی فعالیت گروههای پژوهشی فرهنگستان در سال گذشته پرداخت.
برنامۀ کافههنر رادیو ایران در دومین پویش آیین سخن، که آن را از هشتم اردیبهشت امسال آغاز کرده است، ضمن توجه به کاربرد واژههای فارسی و نظرخواهی از شنوندگان دربارۀ معادلهای فارسی واژههای بیگانه، به سراغ قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه رفت و جویای نحوۀ اجرای این قانون شد. در روز پاسداشت زبان فارسی، بیست و پنجم اردیبهشت، مراسم ویژهای با حضور معاون صدا، آقای حمید شاهآبادی، مدیر رادیو ایران، دکتر محمدزاده، مدیر رادیو فرهنگ، محمدصادق رحمانی و مدیران گروه های فرهنگ و ادب شبکه های رادیویی برگزار کرد. در این مراسم آقایان دکتر غلامعلی حداد عادل، و دکتر محمدرضا ترکی، مدیر گروه ادبیات انقلاب اسلامی و خانمها نسرین پرویزی، معاون گروههای واژه گزینی و فرهنگ نویسی و مهنوش تهرانی، رئیس دفتر ارتباط با صداوسیما مهمان برنامه بودند. در این برنامه، آقایان دکتر حداد عادل، شاهآبادی و دکتر محمدزاده سخنرانی کردند؛ از جلد سوم فرهنگ جامع زبان فارسی و نسخۀ اسپانیایی شاهنامه، با حضور خانم دکتر بئاتریس سالاز، مترجم و رونمایی شد و از بانو شمسی فضلالهی، بازیگر و گویندۀ سرشناس، تقدیر شد.